Yoshikuni Kamichika, bruggenbouwer tussen Japan en Nederland

Op 5 september overleed Yoshikuni Kamichika. Hij liet, sinds begin jaren tachtig, duizenden Nederlanders kennis maken met Japan – en miljoenen Japanners met Nederland. Maaike Boots vertelt over Kamichika-san.

Via de in Nederland woonachtige Takeshi Gotoh bereikte mij begin september het bericht van het overlijden van Yoshikuni Kamichika. Kamichika-shacho (‘directeur’) was een grootheid in Japan, maar zijn naam is maar bij weinig Nederlanders bekend. Hij was de initiatiefnemer en oprichter van Oranda-mura (‘Holland-dorp’) in de prefectuur Nagasaki. Dit zou in 1992 uiteindelijk uitgroeien tot het populaire ‘Nederlandpark’ Huis ten Bosch.
Kamichika droeg de kunsten en ambachten, ecologie, biodiversiteit en Nederland een zeer warm hart toe – hij bezocht Nederland in 2019 nog. Hij verbond het verleden met het heden, en had grote ambities voor Nagasaki: een nieuw venster op de wereld, de rol die de stad sinds de 17e eeuw al voor Japan vervulde. Ook in de relatie met Nederland.

Hollandse folklore

In 1985 kregen acht medestudenten en ik de gelegenheid om naar Japan te gaan in het kader van onze studie Talen en Culturen van Japan. Het was een soort stage: we werkten in het Oranda-mura en poseerden in Volendammer-kostuum met zijden kapje. Hollandse folklore, mij niet geheel onbekend: zo waren er ook kaasdragers uit Alkmaar, mijn eigen furusato.

kamichika

12 Leidse studenten, Takeshi Gotoh en de jonge Matsuda (zoon van de directeur van de busmaatschappij van Nagasaki) hier op de foto in Willemstad, Seihi-cho, Nagasaki Prefectuur. Dat het dorp juist hier werd gebouwd, had alles te maken met het werk van Kamichika-san als landeigenaar en vertegenwoordiger van een aantal vissersdorpen aan de Omura-baai. Die dorpen zagen hun inkomsten teruglopen door de aanleg van nieuwe infrastructuur, zoals onder meer de Saikai-brug. Toerisme had de toekomst.

Een leerzame ervaring

Voor tweedejaars studenten, met een goede basiskennis van het Japans, was het Nagasaki-ben (‘dialect’) vrij pittig. Bovendien kwamen we aan op Umi no Hi, ‘de dag van de zee’, middenin de snikhete zomer. Het was alsof er een warme deken om ons heen werd geslagen toen we uit het vliegtuig in Fukuoka stapten en kennis maakten met de vochtige drukkende zomerlucht van Kyushu. Ik herinner me levendig de eerste bento (‘lunchdoos’) die we kregen: zoveel rijst dat we er met zijn drieën genoeg aan hadden. Het jaar in Japan was een intense, maar zeer waardevolle periode.

Hollandse trekpleister

De busmaatschappij van Nagasaki, die de verbinding tussen Nagasaki-stad en Sasebo-stad verzorgde, beloofde daarom alle bussen in het nabijgelegen Seihi-cho te laten stoppen. Er werd een dierentuin aangelegd, maar een echte trekpleister ontbrak nog. Na een bezoek aan Nederland was Kamichika er echter uit: er moest een Hollandse molen komen.

Jan de Vries, Japanoloog, cultureel en tevens economisch attaché op de Nederlandse ambassade in Tokio, zag die molen staan, stopte zijn auto, en ging naar binnen om te vertellen dat, als ze een molen wilden bouwen, ze tenminste een fatsoenlijke molen moesten bouwen. Van het een kwam het ander. Dat alleen één molen eigenlijk geen recht deed aan de rijke Nederlandse culturele traditie, begreep men al gauw. Kamichika en zijn projectontwikkelaars sloegen de handen ineen met De Vries, Nederlandse bedrijven én de Universiteit van Leiden, en vooral haar opleiding Japanologie. Oranda-mura was geboren.

Karaoke met Geesink

Uiteindelijk zijn er vele Nederlandse bedrijven en personen betrokken geweest bij het ontwerp, de bouw en de invulling van het Holland-dorp, en later Huis Ten Bosch. Ik denk aan de ambachtslieden en architecten, maar ook aan de kunstenaars Rob Scholte en Harald Vlugt en de judo-ka Anton Geesink, met wie we samen kaas stonden uit te delen in de boerderij en ook nog karaoke hebben gezongen. Sinds hij in 1964 op de Olympische Spelen in Tokio de gouden medaille haalde stond hij in Japan in hoog aanzien.

Authenticiteit was van groot belang: zo is er een gigantische lading bakstenen vanuit Nederland naar Japan verscheept en gebruikt voor de bouw van de replica’s van Nederlandse huizen, gebouwen, kerken en torens. Daarin kwamen winkels, restaurants, hotels en musea of andere attracties. Wie er rondloopt waant zich daadwerkelijk in Nederland, zoals onlangs nog te zien in Tom Waes’ driedelige reisdocumentaire over Japan.

In het park werkten honderden mensen, onder meer uit Nagasaki, Fukuoka en Tokio, maar dus ook studenten van de Universiteit Leiden. We hebben in dat jaar promotietours door Japan gemaakt, in de kranten gestaan en zijn op radio en televisie verschenen. Uiteindelijk zijn er in de loop der jaren zo’n 140 Leidse studenten een jaar lang in Oranda-mura dan wel Huis Ten Bosch geweest. Wij waren met onze groep van 9 studenten de eersten die een heel jaar bleven.

kamichika

Kamichika-shacho – hier op de foto met een aapje in het bio-park – heeft veel voor de Leidse studenten betekend. Hij en burgemeester Nakamura maakten het bijvoorbeeld mogelijk dat we allemaal in januari mee mochten doen, gekleed in felgekleurde nagasode (kimono met lange mouwen), met de seijinshiki (volwassenwordingsceremonie). Een onvergetelijke ervaring.

Yoshikuni Kamichika heeft – zonder dat wij dat ten volle beseffen dus – ook veel betekend voor de hedendaagse relatie tussen Japan en Nederland. Voortbouwend op de historische exclusieve handelsovereenkomst tussen Hollandse kooplieden en het Shogunaat heeft hij kans gezien om via zijn themapark generaties Japanners blijvend te interesseren voor Nederlandse architectuur, folklore en infrastructuur. Zijn tulpen zijn even mooi als die van de Keukenhof, zijn stroopwafels doen niet onder voor die uit Gouda. Deshima, waar het allemaal begonnen is, ligt langzamerhand wat ingesloten in de stad aan de haven van Nagasaki. Huis Ten Bosch daarentegen bloeit en niet alleen in het voorjaar.

Meer informatie

  • Oranda-mura wordt in Japan zelf ook Nagasaki-Holland Village genoemd (Op de website staat vermeld dat er wordt gewerkt aan een ‘renewal’ リニューアルオープン準備中). Het is nu gesloten, maar het wordt op dit moment gerenoveerd voor een hernieuwde opening.
  • Het themapark Huis ten Bosch werd door Tokyo.nl uitvoerig beschreven. Zie Tokyo.nl.
  • Reizen Waes. Onlangs deed Tom Waes Japan aan en maakte van zijn ervaringen en fascinatie een drieluik. In het eerste deel komt Huis ten Bosch uitgebreid aan bod. De inmiddels geëindigde serie wordt nog bij NPO aangeboden in het NPO-Plus abonnement en ook bij VRT-NU

5 gedachten over “Yoshikuni Kamichika, bruggenbouwer tussen Japan en Nederland

  1. Wat leuk om dit allemaal te lezen!
    In 1983, ben ik na afgestudeerd te zijn aan de Amsterdamse Academie voor Beeldende Vorming met een specialisatie Japan voor Kunstgeschiedenis bij Robert van Gulik, afgereisd naar Japan om daar alles te bezoeken waar ik over geleerd had.
    In Tokio heb ik Jan de Vries leren kennen en via hem kon ik werken in Oranda Mura.
    Ik was het eerste, bij toeval, Nederlandse meisje wat bij de opening aanwezig was.
    Een hele eer! Paul Takada heeft ook erg veel voor de ontwikkeling betekent, in die tijd ‘ de rechter hand’ van Meneer Kamichika.
    In 1995 werd ik uitgenodigd om met vele beroemde keramisten één wedstrijd van ingezonden werken van de hele wereld te helpen beoordelen.
    Doordat ik alleen reisde werd ik makkelijk overal geïntroduceerd.
    Geweldige maanden beleefd van Noord naar Zuid trekkend.
    Dit jaar zou ik in april weer door Japan gaan reizen, maar werd gecanceld ivm Corona.
    Leuk om ervaringen uit te wisselen!

  2. Wat leuk om te lezen. Ik was er ook in 1985 met onze volksdans vereniging uit Goes en weet nog dat jullie er rondliepen in Volendamse kledij.

  3. Via facebook van mijn vrouw toevallig op deze site gekomen. Ik ben Henk Mensen en heb 6 jaar in Holland village gewerkt als diamantslijper. Samen met 3 collega slijpers waren we de eerste Hollanders in loondienst daar. Dat was in 1984. Leuk om dit artikel te lezen, ik heb Kamichika en Takada goed gekend. Henk Mensen

  4. Vanavond programma Rail Away vanaf Nagasaki naar Huis ten Bosch. Wat knap om dit allemaal gemaakt te hebben, 2 en een half miljard kostte het.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *