Op 5 september overleed Yoshikuni Kamichika. Hij liet, sinds begin jaren tachtig, duizenden Nederlanders kennis maken met Japan – en miljoenen Japanners met Nederland. Maaike Boots vertelt over Kamichika-san.

Via de in Nederland woonachtige Takeshi Gotoh bereikte mij begin september het bericht van het overlijden van Yoshikuni Kamichika. Kamichika-shacho (‘directeur’) was een grootheid in Japan, maar zijn naam is maar bij weinig Nederlanders bekend. Hij was de initiatiefnemer en oprichter van Oranda-mura (‘Holland-dorp’) in de prefectuur Nagasaki. Dit zou in 1992 uiteindelijk uitgroeien tot het populaire ‘Nederlandpark’ Huis ten Bosch.
Kamichika droeg de kunsten en ambachten, ecologie, biodiversiteit en Nederland een zeer warm hart toe – hij bezocht Nederland in 2019 nog. Hij verbond het verleden met het heden, en had grote ambities voor Nagasaki: een nieuw venster op de wereld, de rol die de stad sinds de 17e eeuw al voor Japan vervulde. Ook in de relatie met Nederland.

Hollandse folklore

In 1985 kregen acht medestudenten en ik de gelegenheid om naar Japan te gaan in het kader van onze studie Talen en Culturen van Japan. Het was een soort stage: we werkten in het Oranda-mura en poseerden in Volendammer-kostuum met zijden kapje. Hollandse folklore, mij niet geheel onbekend: zo waren er ook kaasdragers uit Alkmaar, mijn eigen furusato.

Hollandse trekpleister

De busmaatschappij van Nagasaki, die de verbinding tussen Nagasaki-stad en Sasebo-stad verzorgde, beloofde daarom alle bussen in het nabijgelegen Seihi-cho te laten stoppen. Er werd een dierentuin aangelegd, maar een echte trekpleister ontbrak nog. Na een bezoek aan Nederland was Kamichika er echter uit: er moest een Hollandse molen komen.

Jan de Vries, Japanoloog, cultureel en tevens economisch attaché op de Nederlandse ambassade in Tokio, zag die molen staan, stopte zijn auto, en ging naar binnen om te vertellen dat, als ze een molen wilden bouwen, ze tenminste een fatsoenlijke molen moesten bouwen. Van het een kwam het ander. Dat alleen één molen eigenlijk geen recht deed aan de rijke Nederlandse culturele traditie, begreep men al gauw. Kamichika en zijn projectontwikkelaars sloegen de handen ineen met De Vries, Nederlandse bedrijven én de Universiteit van Leiden, en vooral haar opleiding Japanologie. Oranda-mura was geboren.

Karaoke met Geesink

Uiteindelijk zijn er vele Nederlandse bedrijven en personen betrokken geweest bij het ontwerp, de bouw en de invulling van het Holland-dorp, en later Huis Ten Bosch. Ik denk aan de ambachtslieden en architecten, maar ook aan de kunstenaars Rob Scholte en Harald Vlugt en de judo-ka Anton Geesink, met wie we samen kaas stonden uit te delen in de boerderij en ook nog karaoke hebben gezongen. Sinds hij in 1964 op de Olympische Spelen in Tokio de gouden medaille haalde stond hij in Japan in hoog aanzien.

Authenticiteit was van groot belang: zo is er een gigantische lading bakstenen vanuit Nederland naar Japan verscheept en gebruikt voor de bouw van de replica’s van Nederlandse huizen, gebouwen, kerken en torens. Daarin kwamen winkels, restaurants, hotels en musea of andere attracties. Wie er rondloopt waant zich daadwerkelijk in Nederland, zoals onlangs nog te zien in Tom Waes’ driedelige reisdocumentaire over Japan.

In het park werkten honderden mensen, onder meer uit Nagasaki, Fukuoka en Tokio, maar dus ook studenten van de Universiteit Leiden. We hebben in dat jaar promotietours door Japan gemaakt, in de kranten gestaan en zijn op radio en televisie verschenen. Uiteindelijk zijn er in de loop der jaren zo’n 140 Leidse studenten een jaar lang in Oranda-mura dan wel Huis Ten Bosch geweest. Wij waren met onze groep van 9 studenten de eersten die een heel jaar bleven.

Kamichika-shacho – hier op de foto met een aapje in het bio-park – heeft veel voor de Leidse studenten betekend. Hij en burgemeester Nakamura maakten het bijvoorbeeld mogelijk dat we allemaal in januari mee mochten doen, gekleed in felgekleurde nagasode (kimono met lange mouwen), met de seijinshiki (volwassenwordingsceremonie). Een onvergetelijke ervaring.

Yoshikuni Kamichika heeft – zonder dat wij dat ten volle beseffen dus – ook veel betekend voor de hedendaagse relatie tussen Japan en Nederland. Voortbouwend op de historische exclusieve handelsovereenkomst tussen Hollandse kooplieden en het Shogunaat heeft hij kans gezien om via zijn themapark generaties Japanners blijvend te interesseren voor Nederlandse architectuur, folklore en infrastructuur. Zijn tulpen zijn even mooi als die van de Keukenhof, zijn stroopwafels doen niet onder voor die uit Gouda. Deshima, waar het allemaal begonnen is, ligt langzamerhand wat ingesloten in de stad aan de haven van Nagasaki. Huis Ten Bosch daarentegen bloeit en niet alleen in het voorjaar.

Meer informatie

• Oranda-mura wordt in Japan zelf ook Nagasaki-Holland Village genoemd (Op de website staat vermeld dat er wordt gewerkt aan een ‘renewal’ リニューアルオープン準備中). Het is nu gesloten, maar het wordt op dit moment gerenoveerd voor een hernieuwde opening.
• Het themapark Huis ten Bosch werd door Tokyo.nl uitvoerig beschreven. Zie Tokyo.nl.
• Reizen Waes. Onlangs deed Tom Waes Japan aan en maakte van zijn ervaringen en fascinatie een drieluik. In het eerste deel komt Huis ten Bosch uitgebreid aan bod. De inmiddels geëindigde serie wordt nog bij NPO aangeboden in het NPO-Plus abonnement en ook bij VRT-NU

26 oktober 2020 Maaike Ono-Boots