Polkadots, daardoor is de Japanse avant-garde kunstenares Yayoi Kusama geïnspireerd en geobsedeerd. En je vindt ze overal terug in haar bijzondere werk- niet alleen op canvas maar ook in haar installaties, die bizarre vormen aannemen als knoestige tentakels en opgeblazen gele pompoenen. De polkadot van Kusama drukt al decennialang zijn stempel op de kunstwereld, en twee jaar geleden was het tijd voor de mode. Ze werkte samen met het Franse luxemerk Louis Vuitton en ontwierp tassen, zonnebrillen, schoenen, rokken en jassen, allemaal bedekt met het typische Kusama-stipje.
Kusama zelf is een opvallend figuur. In haar felrode pruiken en stippenjurk – zelf ontworpen natuurlijk – oogt ze veel jonger dan haar 83 jaar. Ze leidt een bewogen leven. Zo woont ze al decennialang in een psychiatrische inrichting, waar ze met de demonen worstelt die haar kunst leven inblazen. Niet iemand waarvan je het verwacht dat ze de modewereld in zou stappen.
Toch kwam de samenwerking met Louis Vuitton niet geheel als een verrassing. Ten eerste is Louis Vuitton in Japan immens populair. Daarnaast is Kusama al jarenlang bevriend met Marc Jacobs, de toenmalige creative director van het merk en fervent kunstverzamelaar. En Louis Vuitton behaalde tien jaar geleden al veel succes dankzij de samenwerking met een andere Japanse kunstenaar, Takashi Murakami. Dat smaakte naar meer, en toen was het dus de beurt aan Kusama. Haar ontwerpen met het thema “obsession and seriality”, vlogen als warme broodjes over de toonbank. “Het obsessieve en tegelijkertijd onschuldige karakter van haar kunst raakt me,” aldus Jacobs.
Maar Kusama had niet altijd succes met haar polkadots. Ze begon 50 jaar geleden met het bestippelen van alles, tot wanhoop van haar ouders. Die wilden, net als veel andere gezinnen uit de middenklasse destijds, dat hun dochter trouwde en een gezinnetje zou stichten. Ze steunden haar ambities op het gebied van kunst dan ook niet, en Kusama wist dat ze weg moest. Toen ze in 1958 in New York aankwam, was action painting, gekarakteriseerd door spetters en woest uitgesmeerde verf, de trend du jour. Kusama is jarenlang arm en onbekend geweest. Maar ze bleef haar stippels schilderen.
Ze plakte papieren cirkels op mensenlichamen en zelfs een keertje op een paard tijdens een anti-oorlog-performance in de jaren ‘ 60. Sommige mensen werden tijdens die performance gearresteerd voor obsceen gedrag, maar Kusama genoot daardoor veel media-aandacht. Ze raakte bevriend met Andy Warhol, Georgia O‘Keefe en Joseph Cornell, die haar innovatieve stijl bejubelden. Tegenwoordig is Kusama een ware superster. Zo ging in 2008 haar werk voor 5,8 miljoen dollar onder de hamer. Ze heeft grote tentoonstellingen in belangrijke musea over hele wereld: Tate Modern, Centre Pompidou, en een paar jaar terug ook in haar geboortedorp Matsumoto in de Nagano-prefectuur.
De oorsprong van Kusama’s stippen is nogal droef te noemen. Sinds haar jeugd heeft ze steeds weer terugkerende hallucinaties gehad. Een portret van haar moeder dat ze tekende toen ze tien was, laat een triest gezicht onder de stippen zien. Door zichzelf onder te dompelen in de kunst probeert ze om te gaan met haar angsten en hallucinaties. 40 jaar geleden keerde ze terug naar Japan, en sindsdien woont Kusama in een psychiatrische inrichting, waar ze medicijnen slikt tegen depressie en suïcidale neigingen. Maar ze forenst elke dag naar haar studio, waar ze keihard aan haar schilderijen werkt.
Kusama, die ook films heeft gemaakt en een aantal romans heeft uitgebracht, zegt dat ze niet weet waar haar ideeën vandaan komen. Ze pakt gewoon haar kwast en begint. “Ik denk bij mezelf, ‘O, heb ik dat gedaan?’,” zegt Kusama tegen Yuri Kageyama van The Independent over haar werkwijze. Kusama maakte de laatste paar jaar furore met werken als ‘Macaroni Girl’, een vrouwelijk figuur volgeplakt met macaroni, wat haar angst voor voedsel uitdrukt, ‘The Visionary Flowers’, reusachtige tulpensculpturen, en ‘Mirrored Corridor’, een kamer vol spiegels die een illusie van een veld vol gestippelde fallussen oproept. Haar werken drukken tegelijkertijd kracht en kwetsbaarheid uit- een reflectie van Kusama zelf, die zichzelf het ene moment “een revolutionaire kunstenaar” noemt, en het andere moment stilletjes toegeeft dat ze “altijd zo bang is, voor alles”.
De collectie van Kusama voor Louis Vuitton is helaas niet meer verkrijgbaar (tenzij je heel handig bent met eBay). Maar gelukkig kunnen we nog altijd genieten van Kusama’s andere werk. “Ik wil duizend schilderijen maken, misschien tweeduizend schilderijen, zoveel als ik kan schilderen,” zegt ze. “Ik zal schilderen totdat ik dood ben.”
22 maart 2014
Hou ook van stippen! Informatief, wist hier niets van.
Ik hou er ook van! En vooral ook van haar installaties, die staan echt op m’n must-go-lijstje! Bedankt voor je reactive. : )
Leuk om nu wat meer over Yayoi Kusama te weten – zag een expo in Shanghai in januari. Heel gaaf om te zien, maar had geen idee van haar achtergrond.
Bedankt voor je reactie!