Met een knipoog naar Sting bevelen we een tweeluik-stripverhaal aan over de Engelse William Adams die in 1600 aanspoelde aan de kust van Japan. Adams was stuurman van het Nederlandse schip De Liefde. Zijn opmerkelijke verhaal wordt mooi en verrassend correct in beeld gebracht door het duo Genzianella en Mariolle.
‘Oh, I’m an alien, I’m a legal alien‘, verhaalt Sting iets verder in het refrein van zijn song. En dat geldt wellicht voor het New York van de jaren ’80, maar zeker ook voor het Japan van 1600. Het woord gaijin (外人, ‘buiten persoon’ of in het Engels ‘alien’) is het Japanse woord voor buitenlander en niet-Japanner en wordt al waargenomen in het 13e eeuwse Heike Monogatari: het epische verhaal over de strijd tussen de Taira-en Minamoto-clans tijdens de Genpei-oorlogen (1180–1185). Ze waren daar al vroeg niet zo tuk op buitenlanders. Japan leent overigens wel graag bij de buren en zelfs vanuit Europa, maar wenst daar wel zelf het initiatief in te nemen. Men wil graag kennis vergaren, maar deze moet niet worden opgedrongen. Portugese en Spaanse Jezuïeten die ongevraagd aan land komen en het volk proberen te kerstenen, werden dan ook maar een heel korte periode getolereerd. En vervolgens om zeep geholpen of het land uitgezet. Zelf kennen we het verhaal van Bonifacius. Hij was hartelijk welkom totdat het te bar werd, daar in Dokkum.
Een goed verhaal
Japan had in deze periode ook wel wat anders aan het hoofd. De adel bevocht elkaar al eeuwen en speelde landjepik. Dit stratego was alleen een gezelschapsspel voor de upper ten, de bevolking leed. Krijgsheren Oda Nobunaga en daarna Toyotomi Hideyoshi vonden dat het tijd werd voor gecentraliseerd gezag en eenwording, ten einde vreemde naties het hoofd te kunnen bieden en welvaart en welzijn intern te bevorderen. Oda startte met het verwezenlijken van dit ideaal, door flink en fel het gevecht aan te gaan met tal van landheren (daimyō), die daar niets voor voelden want liever verder gingen met het runnen van de eigen toko. De adel werd door Oda overwonnen, maar er moest ook nog strijd geleverd worden met de boeddhistische Ikkō-sekte die machtig en goed georganiseerd was en kon beschikken over veel en goed opgeleide krijgermonniken. Oda had er de handen aan vol en werd in een moment van onoplettendheid in 1582 verraden en vermoord door een bondgenoot.
Zijn vriend en generaal Toyotomi Hideyoshi neemt dan het stokje – de oorlogswaaier – over. Hij verslaat alle tegenstand en wordt leider van alle daimyō. Hideyoshi sterft echter in 1598. Zijn beoogd opvolger en zoon Hideyori is dan pas 5 jaar oud en krijgt 5 daimyō als regenten (Go-Tairō) boven zich. Tokugawa Ieyasu is daar één van. Uiteraard streden deze vijf regenten weer om de macht, hetgeen uiteindelijk resulteerde in twee kampen. Tokugawa versus de rest. Deze strijd werd beslecht in de slag bij Sekigahara in 1600. Deze korte periode in de geschiedenis van Japan wordt aangeduid als de Azuchi Momoyama-periode (1573 – 1600), vernoemd naar de kastelen van Oda in Azuchi en van Hideyoshi in Momoyama.
En dan, in de aanloop naar de slag bij Sekigahara, spoelt er een Nederlands fluitschip aan in Kyushū, aan de kust bij Bungo (het huidige Utsuki, in de prefectuur Oita). De lading bestond onder andere uit wol, spiegels, nagels, ijzer, hamers, 19 bronzen kanonnen, 5000 kanonskogels en 500 musketten. Slechts 24 leden van de bemanning zijn nog in leven en onder hen is de 34-jarige Engelse stuurman William Adams. Die had ruim een jaar eerder in Texel aangemonsterd, op een flottielje van oorspronkelijk vijf schepen. Doel van de missie was weliswaar Azië, maar Japan werd bij toeval (door een tyfoon) bereikt.
Een goed stripverhaal
Hier begint het stripverhaal dat uit twee delen van elk 56 pagina’s bestaat. Nicola Genzianella verzorgt het fraaie tekenwerk en het scenario is van de hand van Mathieu Mariolle. De mannen slagen er in om een historisch verhaal correct en zelfs onderhoudend aan te bieden. Voordat de eerste potloodpunt op papier werd gezet, is duidelijk uitbundig research gepleegd. Alle historische context klopt, alle opgevoerde personen hebben ook echt een rol gespeeld in deze geschiedenis. Op de eerste pagina’s komen we bijvoorbeeld Zijne Eminentie Allessandro Valignano tegen, een overste van de Jezuïeten-orde, verantwoordelijk voor een missiegebied dat zich uitstrekte vanaf de oostkust van Afrika tot en met Japan. Valignano is een Italiaan van geboorte, maar spreekt in de strip vloeiend Portugees. En dat zou best eens kunnen. Valignano probeert Ieyasu duidelijk te maken dat deze aanspoelers piraten zijn en gekruisigd dienen te worden. Protestanten die de Katholieke zaak in gevaar zouden brengen. En ook dat zou best eens kunnen.
Adams eindigt echter niet aan het kruis. ‘Oh, I’m an alien, I’m a legal alien‘. Adams is dan wel een gaijijn, maar wordt tijdens het verhaal een legale gaijin én gewaardeerd mens. Tokugawa Ieyasu maakte van Adams een persoonlijk adviseur en gaf hem verschillende privileges.
Genzianella en Mariolle schurken dicht tegen het historische verhaal aan. Ze blijven dicht bij de werkelijke context en presenteren daarmee eerder een historische roman dan een sfeerbeeld, zoals Michetz dat met zijn Kogaratsu doet. Het tekenwerk is fraai, maar er moet wel erg veel verteld worden in twee maal 56 pagina’s. Daardoor is geen ruimte voor gelaagdheid in tekst en tekeningen – al worden er wel verrassende trucs ingebouwd waarmee Adams en Ieyasu elkaar beurtelings op de proef stellen.
Van Ieyasu zijn geen foto’s overgeleverd: zelfs de Japanners hadden toen nog geen camera’s. Genzianella had dus de vrije hand om Ieyasu vorm te geven. Hij heeft daarbij mogelijk gekeken naar acteur Watanabe Ken. Ieyasu wordt ook opgevoerd in Nioh, een game voor de Playstation 4 (2016) en ook hier zien we een stoer portret dat meer lijkt op Watanabe dan op de bekende scroll van Kanō Tannyū, Japans schilder en tijdgenoot van de shogun (1602-1674).
 Genzianella |
 Nioh |
 Kanō Tannyū |
We gaan het plot niet verder onthullen. We kunnen wel verklappen wie de Slag om Sekigahara won, dat was immers Tokugawa Ieyasu, die het Tokugawa-shōgunaat vestigde dat van 1600 tot 1867 zou duren en Japan een periode van relatieve rust, voorspoed en vrede bracht. En alle aliens buiten de deur hield.
William Adams lezen?
Het verhaal van William Adams spreekt in het westen tot de verbeelding. Het heeft bijvoorbeeld model gestaan voor de wereldbekende roman Shōgun van James Clavell en heeft mogelijk ook The Last Samurai (2003) met Tom Cruise geïnspireerd. Die film speelt zich weliswaar bijna 300 jaar later af, maar de Amerikaan die Cruise portretteert en de laatste samurai uit de titel met raad en daad bijstaat, heeft nooit echt bestaan. De stripreeks rond William Adams is verschenen bij Uitgeverij Casterman. De albums zijn in elke stripspeciaalzaak op voorraad. Wie niet de dikke pil van Clavell door wil, kan uitstekend genieten van het verhaal en tekenwerk van het duo Genzianella en Mariolle.
20 november 2017