Waarom Japanners (meestal) niet op straat eten of drinken

Op het station gauw nog even een makkelijke maaltijd kopen en deze in de trein naar huis wegwerken, het is in Nederland heel gewoon. Menig trein walmt hier in de spits naar friet speciaal, patat oorlog of ander stationsvoedsel. Zo niet in Japan. Niet alleen wordt daar tijdens korte en middellange treinreizen niet gegeten: op straat eten en drinken is er sowieso ongebruikelijk.

Ikkai, ichi dousa, luidt een bekend Japans gezegde. Vrij laat dit zich vertalen naar ‘één handeling tegelijk’. Wees mindful, zoals we in goed Nederlands zouden zeggen. Het gezegde vormt de basis voor veel Japanse vuistregels op het gebied van etiquette en gebruiken: de dingen met aandacht doen.

Wie wel eens een theeceremonie heeft mogen meemaken, herinnert zich misschien nog wel het bewonderen van de theekom als aparte stap. Nog vóór de thee wordt geschonken, wordt deze uitgebreid en van alle kanten bewonderd. Er is geen haar op een Japans hoofd dat er aan denkt om dat tussen de slokken thee door te doen.

Nu is een theeceremonie natuurlijk een uiterst plechtige gelegenheid, maar het principe geldt eigenlijk voor alle aspecten van het dagelijks leven. Als je twee dingen tegelijk doet, ben je niet langer in staat om elke activiteit de aandacht te geven die deze verdient. Of, sterker gezegd, er maximaal van te genieten. Dat is niet alleen in Japan zo: wie wel eens voor de televisie of achter de laptop heeft gegeten, zit minder snel vol dan wie dezelfde maaltijd aan tafel nuttigt.

Nuttig en aangenaam verenigd

Dat wil overigens dan weer niet zeggen dat er in Japan niet voor de televisie of achter de laptop wordt gegeten. Stap een willekeurig ramen-restaurant binnen, en menig eter slurpt daar de soepkom leeg met zijn of haar ogen gelijmd aan het scherm van de smartphone. Ook in Japan zitten er maar 24 uur in een dag, en als het nuttige met het aangename verenigd kan worden, zal men het ook daar in zekere gevallen niet laten – ikkai ichi dousa of niet.

Zo bezien is er in principe ook niets op tegen om in de trein gauw even een snack naar binnen te werken. Of tijdens de loeihete zomers gauw een slok water of thee te nemen. Maar wie dat doet, weet alsnog alle ogen in de coupé op hem of haar gericht. Waarom?

Het scheelt afval

op straat eten
In vier talen het verzoek om niet te eten of drinken (via Just Japan Stuff)

De andere helft van de verklaring is een stuk simpeler: het scheelt afval. Iedereen die hier wel eens een trein neemt, zal hebben gezien hoe smerig deze kunnen zijn. Daar is geen schoonmaakploeg tegenop gewassen, zeker niet in de paar minuten per trein die de NS ze gunt. Dat zou in Japan waarschijnlijk niet heel anders zijn.

Want de mythe wil dat alle Japanners al hun afval mee naar huis nemen, maar de waarheid is uiteraard iets minder rooskleurig. Natuurlijk is het een goed gebruik dat veel mensen volgen, maar veel toeristische hotspots kampen alsnog met overvolle vuilnisbakken. Dat noopte sommige lokale overheden al tot het treffen van maatregelen. Zo mag er aan de Komachi-dori in kuststad Kamakura niet meer bij de talloze stalletjes langs de weg worden gegeten. De gemeente Kyoto speelt met het idee voor eenzelfde maatregel voor de beroemde Nishiki-markt. Loop-eten wordt er nog niet strafbaar gesteld, maar wel ten zeerste afgeraden.

Wanneer mag je dan wel op straat eten?

Nu zul je vermoedelijk denken, loop-eten was toch überhaupt not done in Japan? Ja en nee: zoals bij elke goede regel zijn er ook uitzonderingen. Hierbij de belangrijkste momenten waarop eten en drinken onderweg wél is geaccepteerd:

  • Ten eerste zijn er langere treinreizen. ‘Lang’ is een rekbaar begrip, dus het makkelijkst is het om als vuistregel de trajecten tussen twee steden te hanteren. Deze zijn te herkennen aan de plaatsing van de bankjes. Treinen binnen een stad hebben bankjes in de lengte aan weerszijden, meer zoals de metro’s in Europa; reis je tussen twee steden, dan staan de stoelen dwars. Ook in de Shinkansen is eten altijd toegestaan. Het wordt zelfs aangemoedigd: op stations die de Shinkansen aandoet, worden altijd ekiben, letterlijk ‘spoorlunchboxen’, verkocht.
  • Op food markets is loop-eten vooralsnog wel toegestaan, zoals de leerlingen boven dit artikel met hun gesuikerde appels demonstreren. Al zit het er dus dik in dat het op de meest populaire, zoals die van Nishiki, binnenkort actief wordt afgeraden.
  • Japan kent honderdduizenden verkoopmachines, vooral gevuld met flesjes drinken, maar ook met verpakte snacks. Eromheen zul je vaak mensen zien eten, drinken – én roken – staand of zittend op een bankje.
  • Veel grotere konbini zijn voorzien van een aantal stoelen of krukken bij de uitgang, waar de zojuist aangeschafte etenswaar kan worden opgegeten.
  • In parken en op stranden mag in de regel ook worden gegeten en gedronken, zolang je de verpakkingen na afloop maar meeneemt. Zeker in het voorjaar zul je niet de enige zijn: wanneer het land roze kleurt door kersenbloesems zijn er weinig Japanners die níet op enig moment onder de sakura eten en (vooral) drinken.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *