Tekenen of schetsen op locatie, buiten of binnen, heet tegenwoordig urban sketching. Grote groepen beoefenaars leggen het fototoestel weg en nemen het potlood of de fineliner ter hand om alledaagse stedelijke onderwerpen vast te leggen en met elkaar te delen in communities. Ook in Japan is urban sketching populair. Tekenen zit in het Japanse bloed en er is stad genoeg.
Reeds velen gingen u voor. Wanneer je een station verlaat of een bezienswaardigheid betreedt doe je er goed aan om even te draaien aan de ansichtkaartenmolen. Je weet zo alvast wat je gaat zien en wat de beste plekken zullen zijn om je foto te gaan maken. En tja, alle highlights zijn al vastgelegd door zovele anderen. Dat kan behoorlijk ontmoedigen, maar je ook de weg wijzen naar het juiste standpunt, of naar details die je anders mogelijk zou missen.
Je legt een reis vast door middel van spiegelreflexfoto’s of inmiddels vooral smartphone-snaps en fotografeert de bekende bezienswaardigheden. In Gizeh de piramides, in India de Taj Mahal en in Yellowstone Yogi Bear. Natuurlijk, niets mis mee. Je bouwt aan een document van onschatbare waarde om naderhand samen met reisgenoten en thuisblijvers door te nemen.
Een gevaar is dat het nemen van de perfecte foto je zo opslokt dat je uit het moment raakt. Het gouden paviljoen ken je al voordat je het bezoekt. Het staat op zoveel professionele foto’s op het web, zo wil jij het ook. Zonder drommen voor jou vreemde mensen, maar mét de zon die dat goud doet oplichten. Dat zijn forse uitdagingen en niet perse alleen in Japan.
Tekenen is kijken!
Wanneer je het fototoestel durft weg te leggen, zie je ongetwijfeld meer. Wanneer je ook náást de beroemde plekken kijkt, ervaar je nog veel meer van Japan. Het uitzicht vanuit het raam van het hotel of guesthouse, een straathoek, trappen of een viaduct. De entree naar een tempel of schrijn. Een winkelpui of een machiya. Japan is veel meer dan een verzameling van 100 beroemde gebouwen.
Een foto maak je uiteraard met zorg en reden. Maar in enkele seconden is het gebeurd. Snel op zoek naar de volgende. Een tekening of schets ter plekke vraagt meer tijd. En begint met het kijken naar wat je gaat vastleggen. Wat je gaat weglaten, wat er niet op hoeft. Welke lijnen belangrijk zijn en wat minder gedetailleerd behoeft te worden uitgewerkt. Zeker in een urban sketch zul je niet elk blad van een boom tekenen, de contouren van de boom of struik volstaan. Mensen worden veelal weggelaten, of rudimentair als silhouet toegevoegd. Urban gaat immers over de stad, over architectuur of bouwkundige elementen. Sketchers spreken liefkozend over ‘cityscapes’. Het schetsen gaat over vangen van sfeer, het tekenen laat je ook nadenken over de constructie van de bouwsels die je gaat vastleggen.
Ichigo Ichie
“Each moment, only once”. Eén van de meest gebezigde uitdrukkingen in Japan. Geniet van het moment. In dit geval dus even zonder fototoestel. En geniet ook van de bevrijdende gedachte dat wat jij schetst vermoedelijk nog niet eerder is ‘opgetekend’. Het hoeft niet perfect, hoeft niet met werk van anderen te worden vergeleken. Het is heerlijk jóuw observatie. Jouw straatje van Vermeer. Jouw stier van Potter, jouw zonnebloemen of meer recentelijk, jouw boomwortels. Er is dus niets nieuws onder zon, er werd al eerder getekend. Op papier, op doek, op kalkplafonds en in grotten. Een verschil is dat beoefenaars van het kekke, hippe urban sketching wél het fototoestel kennen, maar er bewust voor kiezen om dat niet te hanteren.
Een ander kenmerk is dat sketchers hun tekeningen met elkaar delen. Wat ze zelf goed geslaagd achten wordt in communities gedeeld. En dat zijn er heel wat. Tienduizenden – and growing – mensen wereldwijd horen tot groepen sketchers die hun directe observaties met elkaar delen. Wie online zoekt naar ‘urban sketchers’ vindt de liefhebbers. Er blijkt een formele community te zijn voor Nederlandse sketchers en ook Japan verenigt zich op nationaal niveau.
Maar ook Pinterest biedt een prachtige waaier aan voorbeelden in tal van stijlen. De hele wereld wordt vastgelegd, en ook Japan is een dankbaar onderwerp. Vlotte aquarellen, kleurpotloodkrabbels, impressies met grafietpotlood.
Bezoekers vanuit het westen laten Japan zien door hun ogen en penseel. Zij gebruiken vaak kleur in hun schetsen. Japanners lijken zelf vooral gebruik te maken van fineliners uit de stationary-shop en schuwen ook de lineaal niet om een perspectief goed in te zetten. Urban sketching in Japan is populair. Al eerder gaven we aan dat Japanners graag tekenen. Het wordt met de paplepel ingegoten tijdens het leren van het Japanse schrift. De kana en kanji zijn immers in wezen kleine tekeningetjes die héél veel op elkaar lijken. Kijken, kijken en nog eens kijken. De traditie van de Ukiyo-e en shin hanga is niet vergeten en met name ook de mangacultuur inspireert om alledaagse taferelen ook zelf vast te leggen. In bij voorkeur zwart-wit. In klare lijnen.
Voorbeelden van urban sketching
Tot zover heel veel tekst over een onderwerp dat eigenlijk getekend had mogen worden. Voor een Nederlands voorbeeld reiken we je graag het werk van illustrator Roger Klaassen aan. Roger is bestuurslid van de Stichting Urban Sketchers Nederland. Deze stichting promoot het tekenen op locatie, naar directe waarneming. Zie hier bijvoorbeeld Utrecht. In het moment. Herkenbaar en prachtig.
Tokyo Storefronts
We noemen hier ook graag Mateusz Urbanowicz (een toepasselijke naam in dit kader). Hij is geboren en opgegroeid in Silezië, Polen. Hij voltooide computergraphics aan het Polish Japanese Institute of Information Technology en verhuisde dankzij een Japanse overheidsbeurs naar Kobe om animatie en strips te studeren. Hij rondde zijn studie Cum laude af aan de Kobe Design University met een korte animatiefilm genaamd “Right Places”. Hij werkt sinds 2013 in de animatiestudio Comix Wave Films in Tokio en was betrokken bij diverse lange animatiefilms (zoals “Your Name.”).
Als urban sketcher maakt Mateusz naam en faam met zijn adembenemende Tokyo Storefronts.
Tokyo Storefronts – The Artworks of Mateusz Urbanowicz 東京店構え マテウシュ・ウルバノヴィチ作品集 Japanese with English Translation Book (Japanese) Tankobon Softcover – January 1, 2018
Zijn winkelpuien worden ook in Japan zeer gewaardeerd en zijn gebundeld tot een boek. Op Youtube laat Mateusz zien hoe verschillende van zijn zijn sketches tot stand komen. Mateusz Urbanowicz hanteert potlood en fineliner voor de klare contouren en kleurt in met aquarelverf. Hij is in zijn keuzes en stijl duidelijk geïnspireerd door zijn werk als ‘decorbouwer’ bij een animestudio.
Tokyo on foot
Bijzonder is ook de ‘reisgids’ Tokyo on foot. Auteur Florent Chavouet is graficus, bracht zes maanden door met het verkennen van Tokyo terwijl zijn vriendin daar stage liep bij een bedrijf. Elke dag vertrok hij, met een schetsblok, om verschillende buurten te bezoeken. Hij legt de Japanse essentie van een grote stad vast in kleurpotlood. Deze heel persoonlijke gids voor Tokyo is ingedeeld per wijk met handgetekende kaarten die een overzicht van elke buurt geven. Chavouet merkt in zijn inleiding op dat wat hem betreft Tokyo de mooiste van lelijke steden is.
Tokyo on Foot : Travels in the City’s Most Colorful Neighborhoods
Auteur: Florent Chavouet
Uitgever: Tuttle Shokai Inc
Engels Paperback 9784805311370 Druk: 1 juli 2011 192 pagina’s
One Hundred Famous Views of Tokyo
Al eerder waren we lovend over het werk van Tsuchimochi Shinji, die One Hundred Famous Views of Tokyo liet verschijnen. Zijn werk past uitstekend in het ‘genre’ van de urban sketches, maar de toevoeging van magisch realistische elementen zetten zijn cityscapes apart. Hieronder een sketch die vergelijkbaar is met de tekening die boven dit artikel staat. Het onderwerp is weliswaar hetzelfde, de kat met het juk maakt er onbetwist een “Tsuchimochi” van.
Perfecte Pen-art
Naast de sfeertekeningen en impressies vinden we in de Japanse community van urban sketchers vooral ook pen-art. Met een zeer Japanse ongebreidelde drive om de perfecte sketch te produceren vallen de met pen gemaakte sketches op. Deze ongelooflijk gedetailleerde pentekeningen doen niet onder voor bouw- en constructietekeningen van architecten of stadsplanners. Op ons Pinterestbord wijden we er graag een rubriek aan. De tekening boven het artikel vind je daar ook. Deze is van Sugiyama Hachirou. (Zijn voornaam geeft aan dat hij de achtste zoon is binnen het gezin. Als tekenaar is hij echter beslist nummer één!)
Meedoen?
Er is niet veel voor nodig. Een schetsboek of -boekje, potlood en gum, Misschien een fineliner. Én goede ogen om je onderwerp te bezien. Tenslotte ook het lef om de fotocamera in de tas te laten. En de geruststelling dat je het puur voor jezelf mag doen.
Meer informatie?
Wie benieuwd is naar tips van sketchers kan het hart ophalen met de gidsen van bijvoorbeeld Gabriel Campanario.
The Art of Urban Sketching : Drawing on location around the world
Auteur: Gabriel Campanario
Uitgever: Quarry Books
Engels Paperback 9781592537259 Druk: 1 januari 2012 320 pagina’s
Zowel een uitgebreide gids als een showcase van locatietekeningen van kunstenaars over de hele wereld die de steden tekenen waar ze wonen en reizen. Met schetsen en observaties uit meer dan 50 steden in meer dan 30 landen, biedt het boek een visueel boeiende, verhalende kijk op het stadsleven vanuit verschillende culturen en artistieke stijlen, evenals inzicht in verschillende tekentechnieken en mediums.
The Urban Sketching Handbook Architecture and Cityscapes: Tips and Techniques for Drawing on Location
Auteur: Gabriel Campanario
Uitgever: Quarry Books
Engels Paperback 9781592539611 Druk: 1 november 2014 112 pagina’s
In dit min of meer vervolg boort de auteur specifieke uitdagingen aan bij het maken van schetsen op locatie, regen of zonneschijn, snel of langzaam, en de meest geschikte technieken voor elke situatie.
4 augustus 2020