De Japanse media-franchise Pokémon is dit jaar na het uitbrengen van de app PokémonGO meermaals in het nieuws geweest. De app wist, naast veel positieve dingen, ook heel wat heisa en geruzie te veroorzaken. Van mensen die zich simpelweg ergerden aan de naar hun telefoon-turende spelers tot godsdienstige instanties die zich zorgen maakten over onzichtbare monsters die zich nu opeens in hun kerk zouden bevinden. Particulieren en instanties staan in de rij om te klagen bij de makers van het spel, Niantic en The Pokémon Company, over de vele problemen die ze hebben met het spel en de werking van het spel.
Door al deze heisa rondom Pokémon GO zou je bijna vergeten dat de Japanse multimedia-franchise de afgelopen twee decennia wel meer conflicten, ruzies en rechtszaken heeft veroorzaakt. Om te vieren dat dit jaar de twintigste verjaardag van Pokémon heeft plaatsgevonden ga ik de beste, interessantste, verbazingwekkendste en grappigste Pokémon gerelateerde conflicten nog eens langs.
’The Pokémon Shock’
Toen in December 1997 de achtendertigste aflevering van de anime-serie in Japan werd uitgezonden, veroorzaakte een scène, waarin Pikachu met zijn bliksemaanvallen een aantal raketten tot ontploffing brengt, voor een onverwacht resultaat. De vier seconden lange animatie van de ontploffing bestond uit veel rood en blauw geflits, wat desastreuze gevolgen op de kijkers van de serie had. 685 mensen werden naar het ziekenhuis gebracht, en twee personen moesten zelfs langer dan twee weken in het ziekenhuis verblijven na het zien van de animatie. De symptomen van de slachtoffers bestonden voornamelijk uit hoofdpijn, misselijkheid, duizeligheid en wazig zicht. Sommigen
raakten buiten bewust zijn, hadden last van epileptische convulsies of verloren tijdelijk hun vermogen om te zien.
Deze aflevering, door de Japanse media ‘The Pokémon Shock’ genoemd, leverde een record op in het Guinness Book of World Records en is het onderwerp geworden van verwijzingen in populaire series zoals The Simpsons en South Park.
In de jaren die volgden na deze aflevering begonnen veel Japanse tv-programma’s met een waarschuwing om niet te dichtbij het scherm te zitten en om alleen in een goedverlichte kamer televisie te kijken. Verder werden er regels gemaakt over het gebruik van bepaalde animatietechnieken:
- Flitsende beelden met de kleur rood er in mogen niet sneller dan drie keer per seconde flitsen. Zonder rood ligt de limiet op vijf keer per flitsen per seconde;
- Flitsende beelden mogen niet langer dan twee seconden duren;
- Strepen en concentrische cirkels mogen slechts een beperkt deel van het scherm innemen.
Naast deze gevolgen voor het Japanse televisiebeleid als geheel, had de aflevering ook grote gevolgen voor het verloop van de eigen anime. De aflevering werd nooit meer uitgezonden of op wat voor manier dan ook officieel uitgebracht en de serie werd vier maanden lang onderbroken. Toen de serie weer werd hervat is Porygon, de Pokémon die de hoofdrol speelde in de aflevering, nooit meer voorgekomen in de animeserie, in een poging om mensen niet meer te herinneren aan de beruchte aflevering.
Uri Geller vs. Pokémon
In het jaar 2000 werd Nintendo aangeklaagd door Uri Geller: een illusionist met een geschiedenis in het voeren van rechtszaken. Hij eiste 60 miljoen dollar van het Japanse spellenbedrijf, omdat een Pokémon met de naam Kadabra teveel op hem zou lijken. Toen hij in 1999 in Tokio op zoek was naar kerstcadeaus, stuitte de Israëlische illusionist op een Pokémon-kaart met daarop de beeltenis van Kadabra.
De gelijkenis tussen de illusionist en de Pokémon zit hem voornamelijk in twee eigenschappen. Ten eerste houdt Kadabra een gebogen lepel in zijn hand, terwijl het buigen van lepels de grote gimmick van Uri Geller is. De tweede overeenkomst tussen goochelaar en Pokémon zit in de Japanse naam van de twee: wanneer je Uri Geller op zijn Japans uitspreekt, klinkt dat als ‘yurigera’. En laat de Japanse naam van Kadabra daar nou net heel erg op lijken: ‘yungera’.
Geller, die toch al niet erg blij was met wat volgens hem inbreuk is op zijn copyright, stoorde zich nog eens extra aan een aantal andere eigenschappen van de door Ken Sugimori ontworpen Pokémon. Volgens hem zou Kadabra’s design namelijk antisemitisch van aard zijn omdat er zich een ster op het voorhoofd van de Pokémon bevindt, en de bliksemschichten op zijn buik zouden het logo van de Waffen-SS voorstellen. Verder zou het volgens de boze lepelbuiger om een kwaadaardige Pokémon gaan, en werd hij dus als persoon zelf ook als kwaadaardig afgeschilderd. In interview met de BBC zegt hij hierover: “Nintendo turned me into an evil, occult Pokémon character. Nintendo stole my identity by using my name and my signature image.”
De zaak zou buiten de rechtszaal worden beslecht, maar alles wijst er op dat er niet veel vooruitgang is geboekt in de onderhandelingen: in 2008 is door Pokémon-medewerker Masamitsu Hidaka gezegd dat er geen nieuwe kaarten zullen worden gedrukt van Kadabra tot er een overeenkomst is tussen de partijen, en dat het waarschijnlijk nog lang zal duren.
Kadabra is inderdaad sinds 2003 niet meer op kaarten gedrukt, maar komt gek genoeg in de videogames en de anime nog steeds gewoon voor. Bovendien ligt de Pokémon Alakazam niet onder vuur ondanks het feit dat deze Pokémon niet één, maar wel twee lepels buigt!
Pikachu wordt Bei-Ka-Jau
Om alvast in de stemming te komen voor de aankomende Pokémon games, Pokémon Sun & Moon, sluit ik af met een kersvers conflict rondom de toekomstige games. Toen de nieuwe games op de twintigste verjaardag van Pokémon (27 februari 2016) werden aangekondigd, werd bekend gemaakt dat spelers voor het eerst de mogelijkheid zouden krijgen om de games in het Chinees te spelen. In eerste instantie werd het plan met gejuich ontvangen, maar in mei stond mensen in Hong Kong te demonstreren met grote spandoeken, als gevolg van dit besluit.
De reden is in het kort als volgt samen te vatten: de namen van verscheidene Pokémon en personages die in de games zullen worden gebruikt zijn de benamingen die vooral in het Mandarijn gebruikt worden. De inwoners van Hong Kong, die voornamelijk Kantonees spreken, zijn er woest over dat Pikachu in het vervolg in het Kantonees als ‘Bei-Ka-Jau’ uit zal worden gesproken, in plaats van het ‘Bei-Ka-Ciu’ dat ze gewend zijn. De reden dat ze boos zijn komt omdat zij zich als de ‘originele Chinese fans’ van de Pokémon games zien en dus het gevoel hebben dat zij het eerst recht hebben op een vertaling van de games.
Jarenlang waren videogames verboden in de Volksrepubliek China, en waren Taiwan en Hong Kong de enige twee plekken in de buurt waar men de Pokémon-games (in het Japans of het Engels) kon kopen. Daarnaast zouden veel mensen in Hong Kong het gevoel hebben dat het Kantonees niet serieus wordt genomen als taal en dat de Kantonese cultuur in gevaar is. Daarom gingen inwoners van Hong Kong protesteren voor de deur van het Japanse consulaat: allemaal omdat zij het niet eens zijn met de Chinese vertaling van hun geliefde videogames.
Aan bovenstaande controverses is te zien dat het de Pokémon-franchise gelukt is om de afgelopen twintig jaar behoorlijk wat opvallend en interessant nieuws te veroorzaken. Met een beetje geluk zullen de komende twintig jaar daar niet voor onderdoen!
LVSJK Tanuki : Vereniging van studenten Japanse taal en cultuur aan de Universiteit Leiden