Bij kalligrafie denken we al snel aan kostbare paardenharen penselen, gedoopt in zorgvuldig met inktsteen aangemaakte inkt. Die inkt dient vervolgens aangebracht te worden op delicaat, handgeschept papier. Tougu Takumi is geschoold op deze traditionele manier, maar wil met zijn video’s kalligrafie voor iedereen toegankelijk maken.
In plaats van het traditionele, maar dure papier, gebruikt hij daarom keurig gelinieerde schriftjes van de 100 Yen Shop. Voor Takumi geen paardenharen penselen, maar doodsimpele rollerballs en penseelpennen. En terwijl hij schrijft, legt Tougu Takumi in korte en heldere bewoordingen uit waar je bij het penselen van hiragana, katakana en kanji op moet letten.
Hiragana
Hiragana worden gebruikt om de klanken van het Japans fonetisch te schrijven. Ze zijn afgeleid van de zogenaamde Manyougana. Dit zijn Chinese karakters die op klank zijn geselecteerd om gedichten uit de Manyoushuu (rond het jaar 759 gecompileerd) op te schrijven. De hiragana raakten in de tiende eeuw ook in zwang bij Japanse hofdames, omdat het hen niet toegestaan was kanji (Chinese karakters) te schrijven. Dit was strikt voorbehouden aan mannen. Om modern Japans te schrijven, heb je 46 verschillende Hiragana nodig. Ze worden tegenwoordig gebruikt om woorden te schrijven waarvoor geen Chinees karakter bestaat, voor uitgangen van werkwoorden en om partikels mee te schrijven.
Katakana
De katakana zijn volgens de overlevering ontworpen door de Boeddhistische Monnik Kūkai (774 – 835) om de uitspraak van Chinese karakters in soetra’s (Boeddhistische leerteksten) mee aan te duiden. Inmiddels is uit onderzoek duidelijk geworden dat de katakana geleidelijk zijn ontstaan en niet aan één enkele persoon toe te schrijven zijn. Tegenwoordig worden ze gebruikt om leenwoorden en buitenlandse namen mee te schrijven. Bijvoorbeeld ヴァイオリン (baiorin, viool) en アムステルダム (Amusuterudamu, Amsterdam). De katakana zijn hoekige tekens, in tegenstelling tot de ronde en vloeiende hiragana. Daarnaast worden uitroepen vaak met katakana geschreven; bijvoorbeeld ワクワク(waku waku, een uitdrukking die aangeeft dat je zenuwachtig bent).
Kanji
In de vijfde eeuw kwamen karakters (kanji: karakters van de Han) over uit China. Ze worden gebruikt om namen en begrippen op te schrijven. Ze kennen, net als het Westerse alfabet, een vaste volgorde in de schrijfwijze. In onderstaand filmpje laat Tougu de schrijfwijze van de eerste 80 kanji zien, die Japanse leerlingen in de eerste klas van de basisschool leren. Hij geeft duidelijk aan waar het begin en einde van een streek is en op welke punten je harder of zachter moet drukken zodat de streken de juiste vorm krijgen.
Het belang van netjes schrijven
Net als in het westerse schrijfschrift zijn in de juiste volgorde en vastberaden gepenseelde karakters te verkiezen boven haastig en met bibberende hand getekende exemplaren. In bovenstaand filmpje toont Takumi eerst een slecht gekalligrafeerd karakter, waarna hij de nette versie ernaast zet om het verschil te laten zien.
Schoon penseel
Mocht je toch met een penseel willen kalligraferen, dan laat Tougu Takumi zien hoe je het op de juiste manier schoon maakt, zodat je het nog lang kunt gebruiken.
Enthousiast geworden?
Tougu Takumi laat zien dat je jouw vaardigheden kunt aanslijpen met gewoon een pen. Je hoeft niet perse te kliederen met penseel en een schotel inkt. Een fineliner volstaat, maar een iets betere kalligrafeer-vulpen is ook in Nederland te verkrijgen. Op deze manier kun je eindeloos herhalen en een goed gevoel krijgen bij het bemeesteren van de juiste schrijfwijze van kanji en kana zonder dat je vieze handen krijgt.
Er zijn tal van video-tutorials op het web beschikbaar, maar deze “sensei” schrijft niet alleen heel mooi en geduldig, maar legt ook uit wat hij doet en wat veel voorkomende fouten zijn. Zijn instructies zijn weliswaar in het Japans, maar hij wijst duidelijk aan wat de valkuilen per teken kunnen zijn en biedt handige hulplijnen om het betreffende karakter zo correct mogelijk te schrijven. Zijn tutorials kennen een duidelijke opbouw van eenvoudig, naar gevorderd en ronduit moeilijk. Met lange donkere avonden in het verschiet, biedt Takumi veel materiaal om je naar hartelust heerlijk te verliezen in de wondere wereld van het Japanse schrift.
21 november 2019