Wie wil kennis maken met Japan, moet er gewoon naar toe gaan. Laat je onderdompelen in een voor toeristen gastvrij en toegankelijk land. Als dat nog niet kan, kun je er uiteraard over lezen. Er zijn tal van informatieve en inspirende reisgidsen en internetsites beschikbaar ter voorbereiding, ook in het Nederlands. Japan gaat echter ook echt voor je leven door Tokaido te spelen. Dit bordspel is een verrassing. De bijzondere spelregels zorgen daarvoor, en daarnaast biedt Tokaido vooral ook spelenderwijs een schat aan betrouwbare informatie over Japanse gebruiken, (eet-) cultuur, kunst en tradities die in het Japan van vandaag nog steeds gehanteerd worden.

Een reis naar Japan wordt in veel gevallen geboekt naar vliegveld Kansai vanwaar uit Kyōto (en Ōsaka en Nara) worden bezocht. De terugreis gaat dan vaak via Narita, het internationale vliegveld van Tōkyō. De reis tussen Kyōto en Tōkyō wordt graag ondernomen met de Shinkansen of bullettrain, die je comfortabel en vooral razendsnel (513 km in iets meer dan twee uur) meeneemt langs de oostkust van Japan.

Deze route van Kyōto naar Tōkyō bestaat echter al veel langer dan de Shinkansen. Deze route heet de Tōkaidō, (東海道, letterlijk ‘oostelijke kustweg’, en werd al druk gebruikt voordat het (trein)wiel werd ingevoerd in Japan. Reizigers ondernamen de reis te voet, met paard en wagen of – chique – per draagkoets. Langs de route waren door de overheid goedgekeurde halte- en controleplaatsen gevestigd waar gerust kon worden (en je in de gaten werd gehouden, dat ook). De Tōkaidō had 53 van deze halteplaatsen.

Spelverloop

Het bordspel telt dan ook 53 halteplaatsen. Vier daarvan zijn herbergen waarop je moet stoppen, de overige 49 kennen een ander doel. Maximaal vijf spelers ondernemen de reis, en starten zoals vroeger vanuit Kyōto. Eenieder reist dan naar het oosten, stopt onderweg om onder meer souvenirs te vergaren, geniet van panoramische vergezichten, eet stevige maaltijden en ontmoet anderen. Je kiest zelf voor één van de velden die bepalen welke actie je gaat uitvoeren. Doe je een tempel aan om een donatie te doen, ga je even op een boerderij werken om je geldvoorraad weer aan te vullen? Het is helemaal aan jou. Jouw keuzes vormen de kern van het spel. Ze bepalen hoe je reispunten kunt verdienen, waarmee je aan het einde van het spel bij aankomst in Tōkyō als winnaar uit de bus kunt stappen. De reis duurde in de 17e eeuw tenminste twee weken. Het bordspel neemt je steeds 3 kwartier volledig in beslag.

Een complete collectie souvenirs levert je punten op. Maar ook een gecompleteerd vergezicht van de kust, van een vulkaan of een landschap draagt bij aan je rijkdom. Geld doneren aan een tempel wordt al in dit leven rijkelijk beloond. Een bezoek aan een onsen laat je vermoeide voeten even bijkomen. Wie het diepst in de buidel heeft getast in de herberg, krijgt van de horeca de bonus van gourmet of lekkerbek.

Ontmoetingen onderweg zijn verrassend, gevarieerd en dragen altijd positief bij aan je geluk. Het spel heeft geen dobbelstenen. Wie aan de beurt is wordt bepaald door de positie op de route. De achterste speler is steeds weer als eerste aan de beurt, soms wel meerdere keren achter elkaar. Iedereen wil daardoor graag de laatste zijn en zeker niet te hard lopen. Op deze manier reist de groep altijd samen. Hoe Japans, om als groep het spel te spelen in plaats van ieder voor zich.

Er is goed over het spelverloop nagedacht. Wie het voor de eerste keer speelt, wordt elke keer verrast door originele spelregels. Iedereen vergeet te willen winnen! Dat komt later wel, eerst worden de bouwers van het spel gecomplimenteerd.

Goede research

Er zijn vooral ook veel complimenten uit te delen voor de accurate research die aan het spel ten grondslag ligt. De vergezichten die je kunt vergaren, verwijzen uiteraard naar de Ukiyo-e, de houtblokprenten zoals kunstenaars als Hokusai en Hiroshige die vervaardigden. Hiroshige werd zelfs zo geïnspireerd door de Tōkaidō dat hij van elk van de 53 haltes een prent maakte. De serie werd beroemd onder de naam Tōkaidō Gojūsan Tsugi no Uchi.

Een geweldig Japans gebruik is het onderweg meenemen van souvenirs. Ook vandaag nog worden deze Omiyage zeer gewaardeerd. Het spel biedt een keur aan kleine cadeautjes: Kleine objecten als eetstokjes (Hashi) of tollen (Koma). Kleding zoals reishoeden (Boshi) of houten sandalen (Geta). Eten en drank in geschenkverpakkingen waaronder gebak (Manju) of snoepgoed (Kompei-to). En dan natuurlijk de bijzondere kunstproducten of opbrengsten van traditionele ambachten. Dat kan bijvoorbeeld lakwerk zijn (Urushi), houtsnedes (Ukiyo-e), sculpturen (Netsuke) of een snaarinstrument als de shamisen.

In elke herberg moet verplicht gerust worden. En gegeten, mits je het kunt betalen. Geen geld, geen eten, geen punten. De eerste die in de herberg aankomt bepaalt het menu. Naast de in Nederland overbekende sushi, maak je ook kennis met een keur aan andere traditionele Japanse gerechten die je tijdens een werkelijke reis veelal als streetfood ook tegen zult komen.

Doorgewinterde reizigers

Ook na een aantal keren blijft het spel leuk. Het wordt eigenlijk al maar leuker. In het begin moet een fors aantal uitgangspunten en spelregels eigen worden gemaakt. De makers bevelen dan een startvariant van het spel aan waarbij iedere speler dezelfde kansen krijgt en dezelfde hoeveelheid startgeld (met jawel, uiteraard vierkante gaten in de muntjes zodat deze aan een streng geregen kunnen worden). Gevorderden nemen een eigen identiteit aan door de keuze te maken voor een van de door het spel gedefinieerde karakters. Zij hebben allen unieke rechten en starten naarmate hun uitgangspositie beter lijkt met meer of minder geld. Het het oorspronkelijk spel bevat tien verschillende karakters, onlangs werd een uitbreiding met 16 nieuwe reizigers uitgebracht (de Matsuri-editie).

Van harte aanbevolen

Tokaido is een verrassing. Een hele leuke. Tokaido is een feest van herkenning voor wie in Japan is geweest, maar is ook een prima eerste kennismaking voor wie er naar toe gaat. Wie van spellen houdt en nog niet van het land, wordt ook gegrepen door de originele spelregels. Het ontbreken van de dobbelsteen is daarbij de grootste vondst. Het is ultiem passend. Toeval bestaat liever niet in Japan. Daden hebben consequenties. Alles wat je overkomt heb je voor een groot deel in eigen hand.

Tokaido is een spel van Antoine Bauza.
Fraai vormgegeven door Naïade en de Funforge Studio.

Het is in een fraaie witte box verkrijgbaar in elke spellenspeciaalzaak en ook via online leveranciers. En voor wie thuis even geen medespelers vindt, er is ook een online variant van het spel beschikbaar.

Meer informatie

Voor een uitgebreid verslag van de regels en het verloop van het spel verwijzen we graag naar de Nox Spellenzolder

13 augustus 2019 Cees Omes