Vorige week ging op het Internationale Filmfestival van Toronto de film The Railway Man in première. Deze film schetst het verhaal van een Engelse krijgsgevangene die de bouw van de Dodenspoorlijn in Birma tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft overleeft. Deze Dodenspoorlijn is een zwarte bladzijde in de moderne Japanse geschiedenis. Hoewel recensenten de film matig beoordelen, brengt deze wel een verhaal dat bij een groot deel van onder meer het Amerikaanse en Europese publiek onbekend is.

The Railway Man vertelt het verhaal van Eric Lomax, die gespeeld wordt door de Engelse acteur Colin Firth. Lomax was een krijgsgevangene in Birma tijdens de Tweede Wereldoorlog, één van de vele Geallieerde soldaten die door de Japanners te werk werd gesteld bij de bouw van een spoorlijn tussen Birma en Thailand. Tijdens zijn gevangenschap bouwde Lomax een radio, waardoor de mensen in zijn gevangenenkamp nieuws over de oorlog konden volgen. Wanneer de Japanse officieren in het kamp de radio van Lomax ontdekken, pakken ze de radio af en martelen ze Eric, bijna met de dood tot gevolg. Deze martelsessie laat Eric jaren na de oorlog nog getraumatiseerd achter. Wanneer Eric’s vrouw Patti erachter komt dat de Japanse officier die haar man gemarteld heeft nog leeft, gaat Eric terug naar Birma om zijn oude martelaar met het verleden te confronteren.

Het verhaal van The Railway Man is gebaseerd op een waargebeurd verhaal in de context van de Japanse oorlogsmisdaden in Birma tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het Japanse Keizerrijk viel Birma in 1942 binnen als onderdeel van de oorlogscampagne in heel Azië. Toen bleek dat het goederentransport naar Birma over zee te zeer onderhevig was aan aanvallen van de Geallieerden, besloot het Japanse leger een spoorlijn tussen Thailand en Birma te bouwen als alternatieve transportroute. De bouw van deze spoorlijn vond plaats in 1943, en het Japanse leger dwong 180.000 Aziatische arbeiders en 60.000 krijgsgevangen (waaronder Britse, Australische, Nederlandse, Canadese, Nieuw-Zeelandse en Amerikaanse soldaten) aan de bouw van deze spoorlijn mee te werken. Uiteindelijk stierven ongeveer 90.000 Aziatische en 13.000 westerse dwangarbeiders door de verschrikkelijke omstandigheden waaronder de bouw werd uitgevoerd. De arbeiders kwamen om door ziekte, ondervoeding, uitputting, desertie, en het sadisme van de Japanse soldaten. Vandaar dat de spoorlijn tegenwoordig bekend staat als de Dodenspoorlijn.

De film zal deze gebeurtenissen tot op zekere hoogte tonen. De vraag is of dit een kwalitatief hoogstaande film zal opleveren. Eén negatief punt is dat de film volgens verschillende recesenten zijn emotionele impact mist. Gezien het verhaal en de historische gebeurtenissen waarin het zich afspeelt, is het haast niet te geloven dat de regisseur deze bal heeft misgeslagen. Wat ik echter op voorhand al hét positieve punt van The Railway Man vind, is dat de bekende Japanse acteur Hiroyuki Sanada de rol van de Japanse officier die Lomax tijdens de Tweede Wereldoorlog martelde, speelt.

Het positieve hieraan is niet alleen dat deze hoofdrol door een Japanse acteur wordt gespeeld, en niet door bijvoorbeeld een Chinese acteur (zie Memoirs of a Geisha, waarin het hoofdpersonage door een Chinese actrice wordt vertolkt). Het is voornamelijk positief dat een bekende Japanse acteur een dergelijke rol überhaupt wil spelen. Momenteel heeft Japan een regering waarin verschillende Japanse overheidsfunctionarissen, waaronder minister-president Shinzo Abe zelf, het Japanse oorlogsverleden proberen te minimaliseren. Dit levert bepaald geen goede PR voor Japan in het buitenland op. Op verschillende Amerikaanse nieuwswebsites (zoals bijvoorbeeld Time Magazine) zijn lezers er steevast van overtuigd dat alle Japanners het oorlogsverleden van Japan niet kennen of zelfs ontkennen, en dat alle Japanners dit verleden proberen te begraven of te minimaliseren.

Gezien deze meningen is het juist goed dat een Japanse acteur met deze rol aantoont dat dit beeld niet klopt. En zo ziet Hiroyuki Sanada het zelf ook. In een interview zei hij dat hij het Japanse oorlogsverleden nooit had meegekregen op school of thuis. Hij vond dat de film gemaakt moest worden om zo het verhaal aan een volgende generatie voor te leggen, om een vreedzamere wereld te helpen creëren, om er voor te zorgen dat zoiets niet nog een keer gebeurt. Hij noemt het erg belangrijk dat deze rol door een Japanse acteur gespeeld zou worden, en de rol voor hem als een persoonlijke missie voelde.

Misschien brengt deze Hollywoodfilm dus niet alleen half vergeten oorlogsverhalen onder de aandacht, maar ook het feit dat de Japanse revisionisten zoals premier Abe maar één kant van het debat over het Japanse oorlogsverleden weergeven.