Lang, heel lang geleden, maakten we in Nederland dingen. Dingen om op te eten, om mee te koken, om het huis te verstevigen of te verfraaien en zo meer. Tegen “woordig” maken we in Nederland vooral woorden. In het bedrijfsleven, op het nieuws en vooral in de politiek. Wie de woorden eens even zat is, kan zich laven aan hoe in Japan nog steeds fantastische daden verricht worden.
Sinds 2015 stellen de beheerders van het Youtube-kanaal Aoyama Square zich ten doel om in heel kort bestek de vervaardiging of totstandkoming van een traditioneel Japans product in beeld te brengen. Er wordt gedetailleerd ingezoomd op de maker, de ambachtsman of -vrouw. Het zijn de pottenbakker, de mattenvlechter, wever, smid, textielverver, steenhouwer, naaister, timmerman, schoenmaker en tuinman. Om er maar eens een paar te noemen. Met hart en ziel worden eeuwenoude technieken toegepast om praktische, maar ook prachtige objecten te maken. De filmpjes zijn aan elkaar geregen in een reeks met de titel Tewaza. Te is hand en Waza staat voor techniek, maar Google vertaalt de kanaaltitel onbedoeld eigenlijk nog fraaier als “Wij bezorgen het handgemaakte hart”.
De producten van deze – zonder uitzondering – perfectionisten of shokunin worden in Japan nog steeds gewaardeerd. Japan vindt dat dagelijkse gebruiksvoorwerpen niet alleen functioneel, maar ook mooi of zelfs uniek mogen zijn. Er mag gerust en bewust een oneffenheid in zitten, het mag zelfs minder dan een leven lang meegaan. Natuurlijke materialen vergaan onherroepelijk. Die boodschap is de kern van het wabi-sabi ideaal.
Geen woorden maar daden
Elke maker of ambachtsman/vrouw die in beeld wordt gebracht, heeft een eigen specialiteit, maakt een specifiek object. Ze hebben allen gemeen dat ze niet perse door geld gedreven worden, of een productie willen vergroten. Ze willen simpelweg het beste maken dat ze kunnen. Elk object krijgt evenveel hart. Er wordt geleerd van fouten en elk volgende voorwerp is nog mooier, beter, prachtiger. De filmpjes eren de maker, het product en vormen leermateriaal voor wie wil instappen in de desbetreffende techniek of het betreffende ambacht.
Zo is het in het westen natuurlijk ook geweest, Japan slaagt er tot op heden echter in om de ambachtslieden een groter podium te blijven geven. Groot Brittannië heeft haar Arts and Crafts shops, in Nederland worden ook bij de Zaanse Schans nog wel klompen met de hand gemaakt, maar deze ambachten staan voornamelijk in het teken van het toerisme, zijn geen doel meer op zich. Wie de rieten zittingen van zijn oude stoelen opnieuw wil laten doen, kan nog wel een stoelenmatter vinden, maar moet deze wel met een lampje zoeken.
Ook in het westen leerden we het maken van dingen van elkaar, van vader op zoon of zakelijk van meester op gezel. In 2018 werd op initiatief van Minister Wouter Koolmees de Ambachtsacademie opgericht om kleinschalige ambachtelijke bedrijven en branches een nieuwe kans te geven in waardering en continuïteit. Dat is in 2021 nog steeds een uitdaging. Het maken der dingen is inmiddels grotendeels uitbesteed aan andere met name lagelonenlanden. De Blokkers en de Xenossen hebben het zelfgemaakte verdrongen. Stoelen worden niet meer gemat, maar gewoon goedkoop opnieuw gekocht bij een Zweeds warenhuis. Mokken niet gedraaid, maar gegoten door robots met gietklei. Zelfs producten met een recentere historie als verwarmingsketels, computers of hifi-apparatuur, zullen het in toenemende mate zonder servicemonteurs moeten doen. Als kapot, dan vervangen door een nieuwe. Dat is voor de leverancier goedkoper dan het opleiden – en almaar bijstellen er van – door duur personeel. De consument is met deze ontwikkeling meegegroeid, we zijn het er mee eens en vinden het zelfs gemakkelijk. Een gebruikte wasmachine opkalefateren is een hoop gedoe terwijl de koeriersdienst van de online winkel deze een volgende dag nieuw bezorgt, op zolder tilt, aansluit en de oude afvoert.
Overigens is Japan geen openluchtmuseum. Ook Japan koopt veel van haar gebruiks- en verbruiksmaterialen in China, Korea of Vietnam in, maar er is wel degelijk respect en aandacht voor ambachtelijk handgemaakte producten. En daarnaast heeft de host van de Tewaza-filmpjes van Aoyama Square ook een belang bij het tonen van de beelden. Japan Traditional Crafts Aoyama Square is immers een winkel. Maar wel een waar je traditionele ambachten uit heel Japan tegenkomt. Vanuit geheel Japan geselecteerd en hier in Aoyama Tokyo samengebracht. Wie zich een product aanschaft kan zien wie het gemaakt heeft en hoe dat is gedaan.
Nu maken we in Nederland vooral woorden. We spreken over producten, maar maken ze niet of nauwelijks zelf. We maken woorden vuil over anderen, woorden vuil over processen in politiek of logistiek. We breken het hoofd in woorden en raken in het laatste jaar moe van tegenstrijdige woorden. Wanneer je even de woorden zat bent, geen talkshow, persconferentie of opinieprogramma tot je wilt nemen, zet je deze afspeellijst aan. De filmpjes duren nooit langer dan 4 tot 5 minuten. Ze laten je verstillen, je mag verwonderen en gaat bewonderen. In Japan bezorgen ze het handgemaakte hart. Zonder woorden.
Te Waza van Japan Traditional Crafts Aoyama Square
Japan Traditional Crafts Aoyama Square heeft een prachtige website en toont briljant vakmanschap in traditionele en moderne, maar altijd tijdloze items geschikt voor dagelijks gebruik. Er kan – in het Engels – gezocht worden op product of op regio. Vervolgens wordt het resultaat getoond en informatief beschreven.
Youtube-kanaal | De Tewaza-afspeellijst bevat op het moment van schrijven ruim 70 filmpjes. Geen enkel product wordt tweemaal getoond.
28 april 2021