Japan spreekt tot de verbeelding. De geschreven taal vinden we prachtig, mysterieus en elk karakter is een kunstwerkje op zich. Ook in de wereld van de tatoeages worden Japanse karakters gezet, om een blijvend statement te maken. Dat wil zeggen, hier in het westen. In Japan zelf waagt men zich daar niet aan.

Onlangs berichtte de NOS over de campagne “Dag tattoo, hallo baan”. In de reportage komt een jongen aan het woord die tatoeages in zijn gezicht laat verwijderen. Het verwijderen van die tatoeages wordt uitgevoerd door medewerkers van Spijt van Tattoo. Deze stichting betaalt ook de kosten voor het verwijderen. De doelgroep bestaat uit mannen en vrouwen die willen solliciteren maar door hun prominent zichtbare tatoeages vaak niet worden aangenomen. Hoewel het hebben van tatoeages in Nederland inmiddels maatschappelijk geaccepteerd is, willen veel werkgevers nog steeds dat ze tijdens het werk niet zichtbaar zijn. Het moet gezegd, een pistool op je wang, leidt ook wel een tikje af.

We schreven al eens eerder over tatoeages in Japan, en nog steeds lijken deze daar veel minder geaccepteerd te worden dan in bijvoorbeeld Nederland. In 2013 werd bijvoorbeeld een Maori, een inheemse bewoner van Nieuw-Zeeland die zijn tatoeages vanwege geloofsredenen had laten zetten, geweigerd bij een Onsen in Hokkaido. Een belangrijke reden hiervoor is dat tatoeages door veel oudere Japanners geassocieerd worden met de Yakuza, de georganiseerde misdaad. Leden laten zich van top tot teen tatoeëren met zogenoemde irezumi (letterlijk: ‘inkt inbrengen’), totdat alleen hun hoofd, handen en voeten nog vrij zijn. Yakuza ben je voor altijd, leden van de clans laten dat onuitwisbaar duidelijk zien. De afbeelding geeft bovendien aan hoe moedig de drager is en hoeveel pijn er geleden is. Wie er meer over wil weten kan Japanese Tattoos lezen. Dit in 2016 verschenen boek geeft een uitstekende indruk van de geschiedenis, cultuur en de vormgeving van de Japanse tatoeages.

Modieuze tatoeages

De afkeer leeft vooral onder oudere Japanners, maar de laatste jaren begint onder invloed van het westen verandering te komen in de acceptatie van tatoeages. Ook Japanse jongeren nemen tatoeages omdat ze zich daarmee willen uitdrukken. Met name in de grote steden duiken steeds meer “fashion tattoos” op, de uit het Engels geleende Japanse benaming voor tatoeages die zijn gezet vanwege modieuze redenen. Deze tatoeages zijn vaak gebaseerd op westerse ontwerpen. Net als de traditionele irezumi-beelden als samurai, slangen, feniksen en draken zijn nagenoeg alle fashion tattoos ook afbeeldingen. Maar wat Japanners eigenlijk nooit in de huid laten graveren, zijn kanji, de van oorsprong Chinees karakters.

Want namen zijn al tricky, maar levensmotto’s of begrippen met een diepere betekenis worden vaak geschreven met kanji die niet zo veel worden gebruikt in het dagelijks leven. Een losstaand karakter kan bovendien ook meerdere betekenissen hebben. Japans is een context-taal – de kanji moeten het van elkaar hebben. 遠大な理想 ziet er prachtig uit, en mits er ruimte voor is op de arm of een ander lichaamsdeel, kan het alleen maar “verheven ideaal” betekenen. Het leent zich daarom ook uitstekend voor kalligrafie – tatoeages op papier. Het verheven ideaal bestaat uit twee delen: de beide eerste kanji horen bij elkaar en de laatste drie vormen samen ook een begrip: het ideaal. Als we verder ontleden zien we dat 遠 kan staan voor “ver” en 大 voor “groot”. Wie nu alleen maar 大 ergens laat inbeitelen heeft ondanks de fabelachtige pracht van het teken alleen maar “groot” staan. Groot wat? Wellicht verleent dan de plek van de tattoo betekenis.

Maar kanji zijn los te ingewikkeld. Er staat dan wel een mooi teken, maar voor menig omstander is deze zonder betekenis – dikwijls ook voor Japanners. Een bekende Japanse vlogger, That Japanese Man Yuta, deed empirisch onderzoek.

Onder de indruk

In het westen zijn we juist wel enorm onder de indruk van de schrifttekens. Het is echter oppassen geblazen! Als jij of je tattoo-artiest niet 100% zeker is van de betekenis van de uitgekozen kanji, kan het wel eens op een teleurstelling uitlopen. Een recent voorbeeld is het Amerikaans popidool, Ariana Grande, die er van overtuigd was dat zij de kanji voor 7 ringen liet zetten. In feite echter werd het Japanse begrip voor barbecue afgebeeld. De trotse Ariana werd hier dan ook snel op gewezen door haar ook in Japan grote schare fans. Ze probeerde het nog recht te zetten, maar maakte het daarmee alleen maar erger.

Wij verwijzen haar dan ook graag naar het hierboven genoemde initiatief, ‘Spijt van Tattoo’.