De Yamanote-lijn, de cirkelspoorweg om het hart van Tokyo, is al tijden een van de meest efficiënte logistieke voorzieningen ter wereld. Toch zagen de Japanners kans om zichzelf andermaal te verbeteren.
Een brede geul slijpt om het centrum van Tokyo. Daarin liggen tientallen sporen naast elkaar voor onder meer de Yamanote-lijn, die 29 maal stopt om forenzen in en uit te laten stappen op de voor hen voordelige haltes. In de meeste stations kan desgewenst ook overgestapt worden op treinen die Tokyo uit en in gaan vanuit de omgeving, Shinkansen-verbindingen van en naar het noorden, westen en zuiden. En metrolijnen die Tokyo ondergronds doorkruisen. de Yamanote-lijn wordt gerund door East Japan Railway, maar ook tal van andere spoorwegmaatschappijen maken gebruik van (delen van) de maar liefst 35 kilometer lange spoorkuil.
De Yamanote-lijn voorkomt dat ’s werelds dichtstbevolkte stad dichtslibt met auto’s en bussen. Alle treinen stoppen – stipt op tijd – bij elk station en rijden de gehele dag van 04:26 tot 01:18 met tussenpozen van slechts 2 minuten tijdens de spits en vier minuten op andere tijden. Een volledige lus kan linksom en rechtsom ge-note-n worden en duurt 59 tot 65 minuten. Wie als toerist uitstapt kan zich vergapen aan de mogelijkheden en attracties die de wijk rondom de betreffende halte biedt. Al die wereldberoemde bezienswaardigheden als kralen aan een ketting gemakkelijk bereikbaar. Verreweg de meeste reizigers zijn forenzen, zij stappen uit omdat ze er vlakbij wonen, winkelen of werken.
Het kan altijd beter! (ingeslepen Japanse grondhouding)
Japanners zijn trots op hun Yamanote-lijn.
In 1971 werd de volledige ketting voltooid met de ingebruikname van Nishi-Nippori. Maar Japan vindt dat het altijd beter kan. Er moeten – coronavirus of niet – nog altijd veel te veel reizigers vervoerd worden.
Wat te doen? Een aantal extra sporen toevoegen naast het al bestaande dozijn? Zo breed is de geul nu ook weer niet, het zou 35 kilometer rails vragen, maar ook enorme aanpassingen van bruggen en bebouwing langs het spoor. Bovendien zou een fors aantal extra wissels nodig zijn, om andere treinen die de geul binnen komen niet in de weg te zitten.
Meer treinstellen inzetten? Sinds januari 2020 telt de Yamanote-vloot 50 E235-serie EMU’s (Elektrische Motor Units). Dat is al heel wat. Meer treinen zou de dienstregeling nog veel ingewikkelder maken dan deze nu al is.
De treinen dan langer maken? Nóg langer? De Yamanote-treinen zijn al fors lang, ze bestaan uit maar liefst 11 rijtuigen. Onderzocht zou moeten worden of langere combinaties met nog meer personen nog wel getrokken kunnen worden. Maar bovendien zouden dan ook de perrons op alle haltes dienovereenkomstig verlengd moeten worden.
Meer deuren? De Yamanote-bakken beuren al op van deuren. Na elk raam volgt een deur. Je kunt er overal uit en in. En dat moet ook snel, een trein staat vaak slechts 2 minuten stil bij een halte. Meer deuren zou de constructie van het koetswerk geen goed doen, het beroep op de elektronica voor het automatisch openen en sluiten nog groter maken (best een dingetje, zelfs in Japan), maar zou ook aanpassingen vragen van de geschilderde wachtrij-vakken op elk perron. De trein stopt elke keer exact op dezelfde plaats, de wachtrij strepen corresponderen precies met de deuropeningen, zodat uitstappers en wachtende reizigers in de vakken vlot na elkaar doorstromen.
Tadaa!! Takanawa Gateway: een extra halte
Er werd – briljant! – gekozen voor een nog niet besproken optie: er werd aan de iconische cirkel van 29 nog een station toegevoegd. East Japan Railway opende geruisloos op 14 maart het 30e station Takanawa Gateway. (Takanawa Gētowei eki, zoals ze zelf zeggen).
Geruisloos, want vanwege de corona-perikelen was een drukke inauguratieplechtigheid niet echt opportuun. Geruisloos ook, want het behoorlijk flinke station werd in de afgelopen jaren gebouwd terwijl de ‘winkel’ gewoon open bleef. Treinen door de bouwput.
Het nieuwe station, gelegen in het zuidoosten tussen de stations Shinagawa en Tamachi, biedt extra in- en uitstapmogelijkheden voor Yamanote-reizigers en laat ook Keihin-Tohoku-treinen stoppen op een eigen eilandplatform. Strikt genomen zou je kunnen lopen van Takanawa naar Shinagawa. Over de rails is geen goed idee, (dat wordt alleen in de anime Weathering with you / Tenki no ko gedaan) maar beide haltes liggen niet verder dan een treinlengte van elkaar. Als de machinist zou vergeten af te remmen, stap je dus al uit op Shinagawa. Maar dat doet de machinist in Japan niet. Ondenkbaar.
Onzin dus, zo’n nieuw station? Neen hoor. Er bleek ruimte voorhanden: voormalige rangeeremplacementen in het stadsdeel Minato kregen aldus een nieuwe bestemming. Exploitant JR East denkt – en weet – dat een nieuw station ook onmiddellijk andere bedrijven aantrekt. Hier moeten (en zullen) warenhuizen openen en de ambitie is dat Minato zich rap zal ontwikkelen tot een wereldwijd zakencentrum. JR East verwacht dat het station in 2024 wanneer alle commerciële en residentiële ontwikkelingen zijn voltooid, 123.000 werkenden en thuiskomers per dag ontvangt.
Het Takanawa Gateway-station is ontworpen door de Japanse architect Kengo Kuma en heeft cederhouten muren en enorme glazen ramen die een spectaculair uitzicht over de stad bieden. Het is uitgerust met robots voor het reinigen en biedt beveiligingstoezicht en klantinformatiediensten. Een voor Japan redelijk ongebruikelijke innovatie binnen het stationscomplex is een geautomatiseerde supermarkt met zelfscanners op afstand en geautomatiseerde betaling. “JR East-to-Go” dus.
Proficiat!
Zodra het weer mogelijk wordt om Japans als vanouds te genieten gaan we er zeker uitstappen, geroutineerd Nederlands zelfscannen in de supermarkt en Kuma complimenteren met een adembenemend gebouw. De omgeving kennen we al, het station ligt immers – zoals de kraai vliegt – vlakbij Shinagawa. Rond 2024 zal echter veel nieuws te bewonderen zijn. De nieuwe halte zorgt voor een impuls aan winkelnering en bedrijvigheid.
We beschreven al eerder gedetailleerd alle haltes van de Yamanote-lijn. Dat was een reis die wel wat meer tijd nam dan de bovengenoemde 65 minuten. We bevelen de reeks aan omdat zij de kenmerken en bezienswaardigheden van de betreffende halte en wijk uitlichten. Heel gek misschien, maar we feliciteren JR East ook met het uitstel van de Olympische en Paralympische Spelen: de nummering van de stations is immers in de war geraakt. De Yamanote-lijn begint op Tokyo-station op nummer 1, maar vanaf nummer 26 moet alles hernoemd worden. Alle bewegwijzering op de stations moet opnieuw beletterd worden en alle kaarten en maps moeten worden herdrukt om met name niet-Japanssprekende bezoekers en gasten die de wijken niet op het netvlies ingebrand hebben van dienst te zijn. Ook Katern Japan zal haar nummering van de reeks moeten herzien.
Takanawa Gateway wordt ingevoegd als nu 26, Tamachi schuift op naar 27, en ook Hamamatsuchō, Shimbashi en Yūrakuchō tellen een nummertje bij.
En dat maakt 30.
Maar er moet nog wat zeer ingrijpends gebeuren! Kinderen in Japan leren al vroeg de “Yamanotesong” uit het hoofd. Dit handige lied leert je van jongs af aan de volgorde van de haltes en stations uit het hoofd kennen! Het komt de doorstroming en efficiency zeer ten goede. Er zal een coupletje aangepast moeten worden aan het einde van dit toch al onmogelijk tongbrekende lied.
