In het vorige deel schreef ik over de vergrijzing en de afname van geboortes in Japan als oorzaken voor het ontstaan van het fenomeen makeinu (‘Loser Dogs’). In dit deel wil ik het hebben over andere factoren die een rol spelen in de manier waarop er tegen deze vrouwen zonder man en kind wordt aangekeken: de veranderende genderrollen en de Japanse economie.
Volgens de in 1898 ingestelde Meiji Civil Code (het Japanse Burgerlijk Wetboek), is de man de kostwinner, en zorgt de vrouw voor de kinderen. Na de Tweede Wereldoorlog veranderde dit: ten eerste kregen mannen en vrouwen in 1946 met de nieuwe Civil Code gelijke rechten en nam het aantal onderwezen en hoogopgeleide vrouwen toe. Er kwamen meer vrouwen op de arbeidsmarkt, maar gelijke kansen kregen ze, ondanks de nieuwe wetgeving nog niet. Pas meer dan 40 jaar later, met de instelling van de Employment Opportunity Law in 1986, nam ook de gelijkheid tussen man en vrouw op de werkvloer toe.
Dit betekende echter wel een afname van het aantal huwelijken. De rollenscheiding in het gezin bestond immers nog steeds: als een vrouw trouwde fungeerde haar man als kostwinner om haar en hun kinderen te kunnen onderhouden. Maar voor hoger opgeleide vrouwen was het opgeven van een al of potentieel succesvolle carrière een moeilijke opgave. Hoogopgeleide vrouwen waren te veel gericht op hun werk om aantrekkelijke huwelijkskandidaten te zijn. Daar kwam nog bij dat veel mannen bang waren voor vrouwen met een hogere status dan zij.
In de jaren negentig spatte de Japanse economische zeepbel uiteen, waardoor het steeds moeilijker werd om een baan te vinden: er kwamen steeds meer werklozen, en het aantal mannen die in hun eentje een gezin konden onderhouden nam af. Hierdoor werd het vinden van een geschikte partner nog moeilijker. Voor sommige vrouwen zelfs totaal onmogelijk.
Bovendien kwam de vergrijzing op gang en nam het aantal geboortes af, terwijl dat juist zo belangrijk was om de uitdijende hoeveelheid ouderen later te kunnen ondersteunen. Kinderen buiten het huwelijk komen echter, ook nu, nauwelijks voor in Japan. Men trouwt eerst en krijgt dan pas kinderen. Kinderen buiten het huwelijk krijgen is simpel gezegd not done. Een vrouw die carrière maakt, kan vaak geen huwelijkspartner vinden en zal dus geen kinderen krijgen. Hiermee bevordert ze de maatschappij niet, maar werkt ze deze juist tegen en wordt daardoor beschouwd als een maatschappelijk probleem.
Het is misschien vreemd om vrouwen die hun leven aan hun carrière wijden zo te zien. De vraag blijft dan ook of ze wel echt een probleem zijn. Bovendien is het ook nog maar de vraag of een vergrijzende samenleving eigenlijk een probleem is. Wordt de vergrijzing niet meer als een probleem gezien, dan zullen de Loser Dogs ook verdwijnen. En anders is misschien een doorbreking van het traditionele rollenpatroon en een verandering ten opzichte van het huwelijk noodzakelijk, maar dat zal generaties duren. Maar wat de oplossing ook is, het zal tijd kosten. Veel tijd.
28 mei 2013