Wie Japan intypt op Google vindt al snel de prachtige plaatjes van de roze en witte kersenbloesembomen. In Japan is een rijke traditie ontstaan rond deze bloesems. Elke lente wanneer de sakura in bloei staan, picknicken de liefhebbers onder deze bomen. Hoe is de sakura zo’n belangrijk symbool geworden voor Japan en waarom zijn Japanners gefascineerd door deze boom?
Overal in Japan kom je de kersenbloesem tegen. Niet alleen de bomen zelf, maar ook in verschillende producten. Schoonheidsproducten met sakura-geur, drankjes en Kit-Kat met sakura-smaak: het kan allemaal. Als je in Japan bent, zoek dan in je portemonnee eens naar een 100 yen-muntje en kijk op de achterkant: ook hier is de bloesem vertegenwoordigd.
Er zijn twee belangrijke verklaringen voor deze populariteit van sakura in Japan. Volgens het eerste verhaal werd gedacht dat er kami (goden) in deze bomen zaten, die invloed hadden op de rijstoogst. Daarom aanbaden de boeren deze bomen en maakten zij offers van sake of eten en hoopten zo op een goede volgende oogst. Een andere verklaring is dat het een gevolg is van de Chinese bewondering van de natuur die door de Japanners werd overgenomen. Er wordt gezegd dat de fascinatie voor de sakura in de Heian-periode (794–1185) onder aristocraten begon; zij zongen en schreven poëzie onder de roze en witte blaadjes. Een keizer in die tijd, Saga, zou na het verhaal over de kami in de sakura deze traditie hebben overgenomen en feesten bij deze bloesems hebben gegeven. De traditie was eerst vooral voor de elite, pas later werd het ook een traditie voor het gewone volk.
De bloesem kent meerdere betekenissen. Velen zien de sakura als het begin van de lente, omdat de bloesems aantonen dat de koude winter voorbij is. De sakura is een metafoor voor een mensenleven, dat net als de bloeiperiode van de boom kort en mooi is. De bloesem bloeit namelijk maar kort: meestal is dit slechts twee weken in een heel jaar.
Wind en regen zorgen voor het vallen van de blaadjes, maar de boom geeft tijdens haar bloeidagen al haar kracht.
Deze lezing is ook onderdeel van bushidō, ‘de weg van de krijger’: samurai vochten voor hun daimyō (‘landheer’) en gaven al hun kracht tot hun dood. In de Tweede Wereldoorlog interpreteerden de kamikazepiloten sakura op dezelfde manier: zij vlogen hun ōka-vliegtuigen (‘kersenbloesems’), die soms voorzien werden van bloesemschilderingen, tegen doelwitten aan, met in ieder geval hun eigen dood tot gevolg. Men geloofde dat de zielen van deze kamikazepiloten gereïncarneerd zouden worden in sakura.
Tegenwoordig draaien de sakura en de hanami meer om de schoonheid van de bomen en de gezelligheid met familie en vrienden tijdens het picknicken onder de bloesem en zijn de interpretaties van vroeger meer op de achtergrond geraakt. Het genieten en bekijken van de sakura heeft een eigen term: hanami (letterlijk: ‘bloemen kijken’). Het gaat bij hanami niet alleen om de mooie bloeiende bomen, maar ook om de gezelligheid met familie en vrienden. Tijdens de picknick bij de sakura worden gekochte of thuisgemaakte maaltijden genuttigd, wordt er gebarbecued, en vooral veel sake gedronken. Veel bedrijven spelen dan ook in op de traditie: zo verkopen veel warenhuizen en eettentjes speciale hanami bentō (lunchboxen).
De sakura bloeien eerst in Okinawa, aan het begin van februari en dan in Kyushu, zo rond eind maart. Tokyo is in april aan de beurt en het noordelijke eiland Hokkaido pas midden mei. Weerstations en kranten houden nauw bij waar en wanneer de eerste sakura zullen bloeien; er zijn zelfs speciale apps en sites die het sakurafront bijhouden en bijwerken.
De beste plekken om hanami te doen kun je vinden in de officiële Hanami top-100 lijst. Zo zijn onder andere bij de berg Yoshino in Nara met ruim 30,000 kersenbloesembomen en de Chidori ga Fuchi Green Road in Tokyo erg bekend. Bij deze populaire plekken is het soms zo druk, dat er zelfs wedstrijden om de beste plekjes worden gehouden. Het is ook mogelijk om de sakura ’s avonds te bewonderen. Deze avond-hanami heet yozakura. In veel bekende sakura-gebieden zijn de bomen verlicht met papieren lantaarns, wat zorgt voor een romantische sfeer.
Hanami doen in Nederland kan ook! Dan moet je in Amstelveen zijn, want daar in het Amsterdamse bos staan ruim 400 kersenbloesembomen. Deze bomen werden geplant ter gelegenheid van de 400-jarige handelsrelaties tussen Nederland en Japan.
LVSJK Tanuki : Vereniging van studenten Japanse taal en cultuur aan de Universiteit Leiden
Dag Annemieke,
Heel leuk om dit verhaal te lezen.
We wensen jou veel succes met je studie.
Groetjes ,
Tante Ankie en Oom Fons.