Wie een half uurtje tijd heeft en eens geen trek heeft in rijdende rechters, tegenvallende sport, of de wederwaardigheden van BN-ers, zou beslist eens een documentaire van NHK World kunnen proberen. De reeks Hometown Stories bijvoorbeeld portretteert weliswaar inwoners van Japan, maar de behandelde thema’s zijn ook zeer herkenbaar in de Nederlandse situatie. De aflevering ‘Our flower field‘ over een dappere oudere weduwe, is een slice of life die je raakt. Daar hoef je geen Japanner voor te zijn.

In deze aflevering van NHK’s Hometown stories bevinden we ons even zomaar op Shishijima, een eilandje ingeklemd tussen de hoofdeilanden Honshu en Shikoku. Het kleine vulkanisch eiland telde nog maar enkele decennia geleden ruim duizend inwoners die zich allen met de bloementeelt bezig hielden en de hellingen in felle en vrolijke kleuren staken. Het Hillegom en Lisse van Japan: het eiland wordt liefkozend Flower Island genoemd.
De bevolking van Japan neemt af, het land vergrijst in rap tempo. Het platteland ontvolkt, jong (en ook oud) trekt naar de stad. Degenen die blijven, raken geïsoleerd en doppen – letterlijk – hun eigen boontjes zonder aanwezigheid van winkels en sociale voorzieningen. Inmiddels wonen er op Shishijima nog maar twintig mensen, allen tachtigers. De kweek en verkoop van bloemen is geen ‘florerende’ tak van sport meer.

Het bloemenveld van Takako en Nagao

Takako Takashima (82) is drie jaar weduwe, maar heeft ruim 50 jaar met haar man Nagao bloemen geteeld op het eiland. De kinderen zijn er geboren en opgegroeid. Haar huid is gelooid door weer en wind, de rug voor altijd gebogen van het werken op het land. Niks rulle geestgrond, dit is gewoon hakken in de vulkaan. Ze onderneemt elke dag steevast de klim naar haar tuinderij, neemt de tanuki’s die voor haar langs springen voor lief, draagt een kek mutsje tegen de zon, lacht veel en durft nu en dan ook een traan uit de ogen te wrijven. Ons wordt een intiem doorkijkje in haar huidige dagelijks bestaan gegund. NHK volgt haar met de camera, als we haar vragen hadden kunnen stellen zouden het deze geweest zijn.

Is het leven zwaar? Jazeker. Takako is alleen, haar man (maatje én zakenpartner) is overleden, ze staat alleen voor de taak om de bloemen te telen en het huishouden te doen. De kinderen zijn al geruime tijd de deur uit en van het eiland af. Er zijn geen winkels, en zaaigoed en gereedschap moeten met een mand op de rug van haar huis bij de zee naar boven op de steile hellingen worden gebracht. De oogst moet met dezelfde mand en rug naar omlaag. De tocht nam vroeger vijf minuten in beslag, maar met het klimmen van de jaren duurt het verrassend langer en moet ter zelfs halverwege echt wel even gerust worden.

Is de bloementeelt nog interessant? Welneen. Takako boert nog elke dag, maar de meeste bloemen in Japanse vazen komen vermoedelijk uit Aalsmeer. Takako heeft haar bloementuinen zien groeien, een economische ‘bloei’ meegemaakt maar ziet thans het eiland leeglopen en de handel wegkwijnen. Naast persoonlijk verlies, verdwijnt ook het levenswerk en de bestaansreden. Voor Takako is de klim naar boven echter nog steeds belangrijk. Ze heeft het immers zo lang elke dag gedaan, het pad is door haar zelf uitgesleten. Zij ‘vindt’ haar man boven in de tuinderij, neemt uit gewoonte en tegen beter weten een tweede sushirol in de bento voor hem mee en eet de lunch op de stronk waar ze samen altijd zaten. Het geeft de dag zin, de klim is een ritme.

Is ze geïsoleerd? Ja en neen. Ze is veel alleen. Probeer je eens voor te stellen dat iedereen plots Texel zou mijden, dat niemand er meer zou gaan uitwaaien. Na een toeristenexplosie wordt het dan oorverdovend stil. En, een eilander verlaat zijn boltje niet. De boot vaart weliswaar elk uur, maar de vaste wal is een andere wereld. Daar ga je niet naar toe zonder redenen. De kinderen hebben vaak en degelijk aangeboden om haar in huis te nemen, maar Takako kan haar tuin, haar huis en altaar niet in de steek laten. Anderzijds voélt ze zich echter niet geïsoleerd, wie de tachtig passeert ziet de wereld kleiner worden. Het begrip isolement hoort bij de perceptie van jongere generaties. Zij maakt haar doelen klein, haar leven nog kleiner en kan zomaar genieten van piepkleine dingen. Kan fantastisch tevreden zijn met het leven van een goed gevulde dag van kleunen en buttelen in de tuin, peulen plukken en kokkels opgraven in het slijk van droogvallend wad. Een van de zoons komt overigens elke week samen met zijn vrouw een dag helpen in de tuin en brengt de boodschappen mee.

Mist ze iets? Hevig, haar man. Drie jaar geleden overleden en nog steeds een dun korstje. De sushirol die boven niet werd opgegeten wordt bij het huisaltaar geplaatst. Hij is ook na zijn overlijden nog steeds haar kompas. Ze bewijst hem eer, spreekt liefdevol en met diepe genegenheid over hem als tuinder, als vader en als echtgenoot. Ze verbouwt zijn lievelingsbloemen, goudsbloemen. Zoon en dochter (verrassend ook al op leeftijd) spitten af en toe mee en ondergaan goedgeluimd de tips en terechtwijzingen van de professional. Als de bloemen volgroeid zijn, plukt Takako de mooiste exemplaren om ze te schikken voor de urn van haar man. Er zijn er die durven beweren dat Japanners geen emoties tonen/kennen. Takako laat zien dat zij het mis hebben.

Is ze depressief? Of is dat een wel heel erg Nederlandse vraag? Als het besef groeit dat leven eindig is, als je lijf je dat laat weten, je man je voorging en je eigenlijk niet meer nodig of nuttig bent? Nee hoor, Takako maakt al weer plannen voor het volgend jaar. Kleine plannen. Plannetjes. Hoe ze de goudsbloemen nog beter en mooier kan kweken. Zo lang je plannen hebt, leef je.

Klein is fijn

Our Flower Field is een klein filmpje. Het duurt maar een half uur en gaat over kleine zaken. NHK zet een camera aan en doet hem ook weer uit. Een klein stukje uit een heel leven, een slice of life. Hoe klein ook, als kijkers hebben wij het gevoel iets heel groots te hebben mogen zien.

De ketting waar deze parel aan geregen werd heet Hometown stories. Hometown is in het Japans furusato (故郷). Het begrip vertegenwoordigt inderdaad de plek waar je vandaan komt, waar je thuis komt of -hoort. Je ‘roots’. Japan hecht collectief aan furusato. Groepen als Morning musume en Arashi maakten er al eerder melancholieke songs over. In Japan zingt iedereen ze uit het hoofd mee. NHK World TV is in Nederland te genieten via haar website en als app op smartphone, tablet of AppleTV. De aflevering Our Flower Field is ook op Youtube te bekijken. Dat kan vandaag al!