Wie bekend is met de Japanse populaire cultuur weet dat verhalen in manga (Japanse stripboeken) vaak fungeren als basis voor anime (Japanse animatie). Andersom gebeurt het ook: anime-series worden aangepast naar het manga-formaat, maar dit zijn alleen de meest bekende voorbeelden. Verhalen worden bijvoorbeeld ook vertaald van videogames naar anime, van anime naar theater, of van manga naar boeken. Deze adaptie blijft in Japan echter niet beperkt tot stripboeken en tekenfilms.
Een variatie op adaptatie is namelijk het vertellen van een verhaal via meerdere media in plaats van het overplaatsen van een verhaal van het ene medium naar het andere. Dit wordt ’transmedial storytelling’ genoemd. Een verhaal wordt dan bijvoorbeeld via een boek, een tv-serie, een film en een game verteld. Je hebt het hele verhaal dan pas tot je genomen als je alle verschillende media hebt bekeken, gelezen of hebt gespeeld. Een Japans voorbeeld is de serie Pokémon. Dat verhaal wordt verteld via anime, maar ook videogames en speelkaarten. Japanse voorbeelden van adaptatie en transmediale storytelling worden in academische kringen ook wel ‘Japan’s Media Mix’ genoemd.
De Japanse Media Mix is duidelijk anders dan Westerse transmedialiteit. Sommigen schrijven dit toe aan de populariteit van manga en anime in Japan en ‘onze’ voorkeur voor wat meer ‘realistische’ media afbeeldingen, maar dat is wel een wat simpele verklaring. Want ook in het Westen bestaan er transmediale verhalen die zich ontvouwen via comics, animatieseries en videogames. Neem The Matrix: dat verhaal is breder dan de plot van de drie films waar de meeste mensen bekend mee zijn: het hele verhaal wordt verteld via korte animatiefilms en games. Ook de bekende amimatieserie Avatar: The Last Airbender is hiervan een goed voorbeeld.
Het is eerder de ongeëvenaarde verscheidenheid aan manieren om een verhaal aan de man te brengen die de Japanse Media Mix telt, die deze zo anders maakt dan Westerse voorbeelden van transmedialiteit. Zo wordt een manga soms niet alleen omgezet naar een anime, maar ook vertaald in een live action dramaserie op tv, een film in de bioscoop, of zelfs theatervoorstellingen, zoals bijvoorbeeld Hana Yori Dango of xxxHolic. Daarmee wordt een verhaal ook bekend en geliefd bij een publiek dat geen comics leest, of naar animaties kijkt.
Dat verschil is erg interessant, omdat het de vraag oproept of het gebruik van media bij het vertellen van verhalen vanuit cultureel specifieke context bekeken moet worden, of dat een meer ‘allround’ benadering ook geoorloofd is. Die zou in elk geval goed passen bij de huidige trend van globalisering. Door de grote hoeveelheid en diversiteit in crossmediale verhalen is die vraag echter nog niet (volledig) te beantwoorden.
Meer interesse gekregen? Lees dan vooral de volgende boeken:
- The Soul of Anime: Collaborative Creativity and Japan’s Media Success Story (2013) van Ian Condry
- Transmedia Storytelling 101 (2007) van Henry Jenkins
- Anime’s Media Mix: Franchising Toys and Characters in Japan (2012) van Marc Steinberg
