Maatschappelijk verantwoord ondernemen in Japan, welke thema’s horen daar wel en niet bij? In deel één van deze serie besprak ik wat Japanse bedrijven wel doen op dit gebied. Maar er ontbreken vaak ook onderwerpen in hun beleid.
Verschillende thema’s die internationaal veel aandacht krijgen, zijn tot nu toe relatief weinig terug te zien in het MVO-beleid van Japanse bedrijven. De meest opvallende hiervan vind ik bijvoorbeeld mensenrechten en ketenverantwoordelijkheid: thema’s die al snel een internationale dimensie hebben waarbij het niet meer uitsluitend gaat over de activiteiten van het bedrijf in Japan zelf. Het lijkt wel alsof zodra een thema de grens over gaat (bijvoorbeeld arbeidsomstandigheden in een Japanse fabriek in Zuidoost-Azië) dit niet meer gezien wordt als een MVO-thema, maar als een arbeidsthema waar een visie op verantwoord ondernemerschap geen echte rol speelt. Of in elk geval niet meer de verantwoordelijkheid is van het moederbedrijf in Japan. Dat is best gek: zeker vanuit Europa komt er steeds meer aandacht voor de verantwoordelijkheid van het moederbedrijf die zich uitstrekt naar dochterondernemingen, maar ook naar leveranciers en soms leveranciers van leveranciers.
Je ziet dus ook dat in Japan ontwikkelingen zoals de verdere praktische toepassing van de UN Guiding Principles on Business and Human Rights achterlopen op internationale discussies. Dit is jammer, want een aantal Japanse bedrijven heeft een flinke internationale positie en kan dus een sterke rol spelen om de negatieve impact van bedrijfsactiviteiten in – met name – minder ontwikkelde economieën te verminderen.
Een belangrijke reden hiervoor is naar mijn mening de zeer beperkte rol van het maatschappelijk middenveld in Japan. Ja, er zijn natuurlijk niet-gouvernementele organisaties (NGO’s) in Japan die zich met uiteenlopende onderwerpen bezig houden. Maar er zijn er maar bijzonder weinig (ik heb er slechts één kunnen vinden in mijn week in Tokyo) die in de gaten houden hoe bedrijven zich gedragen. In Nederland kennen we allemaal de regelmatige campagnes van Greenpeace of Milieudefensie tegen bedrijven, of ‘Behind the Brands’, de recente campagne van Oxfam Novib over wat er allemaal achter de schermen gebeurt bij de productie van chocola.
Deze rol lijken NGO’s in Japan niet te vervullen. Sterker nog, recent onderzoek van de Edelman Trust Barometer laat zien dat NGO’s maar weinig vertrouwen genieten in Japan. De bevolking heeft juist wel veel vertrouwen in het bedrijfsleven. Als je kijkt naar de resultaten van andere landen in dit onderzoek is dat vrij uniek. Men lijkt er dus automatisch vanuit te gaan dat bedrijven het gewoon goed doen. Het publiceren van een duurzaamheidsverslag helpt daarbij, want open zijn over je activiteiten wekt de indruk dat je weinig te verbergen hebt. Maar is dat wel zo? De vraag is natuurlijk hoeveel dit soort verslagen gelezen worden, en hoe diep deze verslagen gaan om een goede graadmeter te zijn voor het gedrag van Japanse bedrijven (in het buitenland).
Juist de Japanse bedrijven die hier wel anders mee om gaan zijn de echt internationaal bekende ondernemingen. Zij hoeven weliswaar niet te vrezen voor de oplettendheid van lokale NGO’s maar wel voor die van internationaal actieve NGO’s – die dus ook internationaal campagne voeren. Want als een wereldwijd bekend Japans consumentenmerk ergens de fout in gaat dan kan dat ook gevolgen hebben voor het koopgedrag van zijn klanten in Nederland, niet alleen in Japan.
Ik ben er niet van overtuigd dat de roep om verandering op dit thema van Japanse consumenten zal komen. Waar in Nederland langzaam te zien is dat er steeds meer bewustwording ontstaat over waar producten vandaan komen en hoe ze gemaakt worden, kan ik dit eigenlijk nog niet zeggen over Japan. De ramp in Bangladesh? Bijna niemand die hier echt over had gehoord, behalve dan die mensen die zich begeven in het werkveld van (internationaal) maatschappelijk verantwoord ondernemen.
Staat maatschappelijk verantwoord ondernemen op de agenda bij Japanse bedrijven? Ja, voor een deel denk ik zeker dat Japanse bedrijven oog hebben voor hun rol in en bijdrage aan de samenleving. Dit lijkt tot nu toe wel vooral beperkt te zijn tot het fysieke gebied waar een bedrijf actief is. Een heel goed begin natuurlijk (tenslotte: een betere wereld begint bij jezelf). Maar wanneer je MVO benadert als iets wat uiteindelijk ingebed zou moeten zijn binnen een bedrijf om echt te komen tot een vermindering van negatieve impact – en bij voorkeur het creëren van positieve impact – dan is het belangrijk dat de aanpak van MVO binnen bedrijven wordt verbreed. Want bedrijven zijn niet alleen verantwoordelijk voor wat er in hun eigen achtertuin gebeurt, ook voor iets wat ver weg uit hun zicht – maar volgens hun opdracht – plaatsvindt.
Geïnteresseerd geraakt en wil je meer weten over dit thema? Volg @mthld of @MVOinAzië. Rechtstreeks contact opnemen kan ook!
23 juli 2013