MVO in Japan (1) – Wat gebeurt er wel?

Hoe maatschappelijk verantwoord ondernemen Japanse bedrijven? Eigenlijk kon ik tot voor kort deze vraag niet goed beantwoorden, terwijl deze vraag over Nederlandse bedrijven juist steeds vaker gesteld wordt. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) krijgt ook steeds meer aandacht van de consument, bijvoorbeeld te zien aan het nieuws over en de reacties op de ingestorte fabriek in Bangladesh in april. Maar over MVO of duurzaam ondernemen in Japan hoor je maar weinig. Dit terwijl Japan toch de derde economie ter wereld is en een aardig aantal Japanse merken household names zijn geworden, ook buiten Japan (denk maar aan Sony of Mitsubishi). Staat MVO eigenlijk wel op de agenda bij bedrijven in Japan?

Met deze vraag ging ik recent op pad in Tokyo. Ik wilde weten of MVO een relevant onderwerp is voor het Japanse bedrijfsleven, en welke thema’s dan in het bijzonder aandacht krijgen. Niet alleen is dit relevant in de Japanse context, maar dit is ook van belang voor de internationale discussie over wat MVO is en wat de internationale gemeenschap van het bedrijfsleven mag – en kan – verwachten.

MVO, of in het Engels Corporate Social Responsibility (CSR), begon in Japan eigenlijk pas echt aandacht te krijgen na de publicatie van het White Paper on “’Market Evolution’ and CSR Management: Toward Building Integrity and Creating Stakeholder Value” van de Keizai Doyukai (‘Japan Association of Corporate Executives’) in 2003. Vanaf dat moment kwam er ook vanuit het bedrijfsleven meer aandacht voor en is de term CSR en de Japanse uitdrukking kaisha no shakaiteki sekinin (‘de sociale verplichting van bedrijven’) bekender geworden.

Dit is duidelijk te zien aan het feit dat bijna alle (grote) Japanse bedrijven een duurzaamheidsverslag uitbrengen waarin gerapporteerd wordt over hun MVO-activiteiten. Maar liefst 99% van de bedrijven brengt een dergelijk verslag uit. Een indrukwekkend hoog percentage, zeker omdat dit in Japan niet verplicht is (zoals in sommige andere landen wel het geval is, en waar nu ook binnen de EU een voorstel voor ligt).

Een duurzaamheidsverslag laat zien wat een bedrijf doet op het gebied van duurzaamheid en MVO: zaken die vaak behoren tot het niet-financiële domein van de bedrijfsvoering. Dit kunnen onderwerpen zijn zoals milieumaatregelen, gebruik van duurzame energie, projecten in de lokale gemeenschap of diversiteitsbeleid binnen het bedrijf. In Nederland zie je langzaam dat deze onderwerpen steeds vaker geïntegreerd worden in het reguliere jaarverslag van een onderneming, maar kijkend naar de publiek beschikbare verslagen van Japanse bedrijven is deze methode daar nog minder gangbaar. Want ook dat is vrij uniek: al die verslagen die jaarlijks gepubliceerd worden worden toegankelijk gemaakt door een aantal gespecialiseerde websites zoals Eco Hotline, CSR Japan en CSR Toshokan.

Het hoge percentage van rapporteren in Japan is misschien niet zo verwonderlijk. In Japan wordt tenslotte veel gerapporteerd, en ook de duurzaamheidsverslagen zijn ontstaan vanuit een vraag naar meer transparantie over bedrijfsactiviteiten met impact op het milieu. Eerdere milieurampen, zoals die in Minamata in de jaren ’50, zijn voor dat laatste een belangrijke reden.

Maar dat is niet de enige reden. Ook peer pressure speelt hier een rol: je kunt als bedrijf niet achterblijven zonder duurzaamheidsverslag als alle andere bedrijven in jouw branche wel zo’n verslag hebben.

Er wordt door bedrijven dus veel geschreven over hun MVO-beleid, maar waar gaat het dan om? En is het echt onderdeel van de bedrijfsvoering of is het iets wat bedrijven alleen maar doen omdat het nu eenmaal zo hoort?

Uitgangspunt bij dit thema is dat bedrijven onderdeel zijn van de samenleving en dus ook een verantwoordelijkheid hebben naar die samenleving toe. Vanuit het perspectief van MVO vertaalt zich dit in Japan bijvoorbeeld in een sterke focus op de rol van bedrijven in de lokale gemeenschap: werknemers van bedrijven nemen deel in schoonmaakacties in de omgeving, bedrijven financieren sportevenementen of tonen op andere manier een actieve betrokkenheid bij hun omgeving. Dit is tenslotte waar de werknemers van het bedrijf wonen, waar hun kinderen naar school gaan etc. Dit is ook een vrij traditionele benadering van de sociale rol van bedrijven. Nu bedrijven groter worden en gemeenschappen veranderen, verandert deze direct lokale betrokkenheid ook. Je ziet bijvoorbeeld dat verschillende bedrijven deze rol de afgelopen jaren ook hebben ingevuld door hun werknemers vrijwilligerswerk in Tōhoku te laten doen na de tsunami in 2011.

Naast deze sociale (‘people’) kant van MVO besteden Japanse bedrijven ook veel aandacht aan de milieu (‘planet’) kant. Aandacht voor het milieu en voor energiebesparing staan hoog op de agenda. De eerder genoemde milieurampen zijn hier een belangrijke aanleiding voor, net als de tsunami in 2011 die de kwetsbaarheid van het Japanse energiesysteem liet zien.

Dit zijn allemaal goede punten die veel aandacht krijgen van Japanse bedrijven. Maar mist er niet ook iets? Daarover meer in het volgende deel van deze artikelenreeks.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *