Kamakura: Tsurugaoka Hachimangū

Het zou ons hier thuis nooit zo eenvoudig lukken om het gevoel van nederigheid en nietigheid bij het naderen van een schrijn te krijgen. Daar is behoorlijk architectonisch kunst- en vliegwerk voor nodig. Nederland is immers plat. Op tal van manieren. In Kamakura heeft men bij het stichten van de Tsurugaoka Hachimangū perfect gebruik gemaakt van de heuvels op locatie. Wie de schrijn nadert kijkt op, kijkt al lopend almaar op en voelt zich van ontzag vervuld.

Kenmerken

Tsurugaoka Hachimangū (鶴 岡 八 幡 宮) is het belangrijkste shinto-heiligdom in de stad Kamakura. Het tempelcomplex bevindt zich in het geografische en culturele centrum van de stad, die er dankzij de Minamoto-shōguns grotendeels omheen is gegroeid. Het is de locatie voor veel belangrijke festivals en herbergt bovendien twee musea. Tsurugaoka Hachimangū was gedurende het grootste deel van zijn geschiedenis niet alleen een Hachiman-schrijn, maar ook een Tendai-boeddhistische tempel. De layout van het complex is dan wel volgens shinto regels vorm gegeven, maar de architectuur is typerend boeddhistisch. Samen met de Hasedera en de Daibutsu van de Kōtoku-in vormt de Tsurugaoka Hachimangū het belangrijkste cultureel erfgoed van Kamakura. We treffen ook hier beelden aan van Inari-kami, de vos, maar deze schrijn is letterlijk met name opgedragen aan de kami Hachiman. Hachiman wordt geïdentificeerd als de goddelijke verbeelding van de historische keizer Ojin, maar vooral ook als zijn moeder Keizerin-regentes Jingu (beiden leefden rond het jaar 200). Zij wordt geëerd als een himegami, een vrouwelijke godheid, een “prinses-kami”, die haar man (de hikogami) troost en blijdschap schenkt. Voor de volledigheid: zoon Ojin wordt aangeduid als mikogami (goddelijk nageslacht). In Japan vinden we vooral schrijnen opgedragen aan Inari-kami, maar Hachiman-schrijnen volgen in aantal en importantie al snel op de tweede plaats.

Historie

Tsurugaoka Hachimangu werd in 1063 opgericht door krijgsheer Minamoto Yoriyoshi. Hij bouwde een machtsbasis voor de Minamoto-clan in het oosten van Japan. Hij liet een bescheiden schrijn bouwen voor Hachiman bij de kust van Kamakura, zijn geboortestreek, om te bedanken voor het succesvol onderdrukken van een rebellie verder naar het noorden. Mogelijk verbeeldde Yoriyoshi zich dat hij zelf de status van goddelijke hikogami verdiend had en liet hij om dat ook aan het volk duidelijk te maken, een Hachiman-schrijn oprichten ter ere van “zijn” vrouw Himegami. Een goddelijke gedachte, zowel devoot als slim. Hachiman-kami werd voortaan beschouwd als de bescherm-kami van de krijgerklasse.

HachimangūDe huidige Tsurugaoka Hachimangu dankt echter zijn oorsprong aan Yoriyoshi’s nazaat Minamoto Yoritomo, een later hoofd van de Minamoto-clan. Yoritomo besloot in 1180 wederom – zoals Yoriyoshi ook gedaan had – in opstand te komen tegen de Taira-clan die de Japanse politiek in Kyoto sinds 1160 domineerde. Aangezien Yoriyoshi 120 jaar eerder ook vanuit Kamakura de hikogami-heldenrol succesvol speelde, koos Yoritomo ook de kuststad als zijn basis. Hij verplaatste het eerdere heiligdom naar de huidige locatie en bouwde een nog veel luisterrijkere schrijn. Dit nieuwe heiligdom heette Tsurugaoka Wakamiya (“Het Nieuwe Heiligdom in Tsurugaoka”).

Schrijnen bouwen en opdragen aan Hachiman bleek wederom een goed idee. De Taira-clan werd door de Minamoto’s overwonnen. De hofadel van Kyoto kon inpakken. In 1192 werd Yoritomo benoemd tot shōgun die het Kamakura-shogunaat vestigde (1192-1333). Daaropvolgende shoguns en hun volgelingen aanbaden Tsurugaoka Hachimangu zoals Yoritomo gedaan had, en bouwden heiligdommen voor Hachiman in heel Japan. Ook Tokugawa Ieyasu, de grondlegger van het Tokugawa-shōgunaat, zag de Tsurugaoka Hachimangu als hét heiligdom van zijn beschermheilige en financierde het herstel en de verdere verfraaiing van schrijnen in het complex. Het achtervoegsel gū in de naam van de schrijn duidt op de relatie met het keizerlijk huis of – zoals hier – met het voormalig shogunaat.

Tempelcomplex

De Tsurugaoka Hachimangū is gebouwd tegen de helling van de berg Hokuzan (北山), ook bekend als de Tsurugaoka, de heuvel der kraanvogels. Geraffineerd, want ontzagwekkend, we stipten het al aan. En niet alleen het hoogteverschil wordt benut, ook andere elementen uit de Feng Shui-traditie werden bij de stichting van de schrijn zorgvuldig in acht genomen. De Hokuzan rijst op in het noorden, de Namerikawa rivier meandert in het oosten, de Kotō Kaidō (een belangrijke doorgangsweg) vinden we aan de westkant van het complex en naar het zuiden zien we de baai van Sagami aan de Stille Oceaan. Hoe fortuinlijk, deze schrijn kon niets gebeuren: elke windrichting werd beschermd door een god: Genbu bewaakte het noorden, Seiryū het oosten, Byakko het westen en Suzaku het zuiden. Het enorme complex wordt betreden door een reusachtige vermiljoenrode torii-poort en is aangelegd volgens de regels van de shinto-kunst zoals we die in een eerder artikel (Ken uw Tempel) uit de doeken deden.

  • Dankazura 段 葛 [1] De kaarsrechte Sandō of toegangsweg naar de schrijn begint al voor de grote rode torii en heet hier Dankazura. De met kersenbloesembomen omzoomde laan werd aangelegd als eerbetoon aan Masako, de vrouw van Yoritomo;
  • Taiko-Bashi-brug 太 鼓 橋 [2] Na de torii volgen drie kleine bruggen, twee vlakke viaducten aan de zijkanten en één gebogen uit steen gehouwen in het midden. In de dagen van het Kamakura-shogunaat waren er slechts twee, een vlakke en een gebogen, gemaakt in hout en geverfd in vermiljoenrood. De shogun zou zijn gevolg daar achterlaten en alleen verder te voet naar het heiligdom gaan. De boogbrug heette Akabashi (de rode brug) en was voorbehouden aan de shogun: gewone stervelingen (zoals tuinlieden, miko en ander tempelpersoneel) moesten de platte brug gebruiken;
  • Genpei-ike vijvers 源 平 池 [3] De bruggen overspannen een kanaal dat twee vijvers verbindt. De term Genpei-ike komt van de namen van de twee families, de Minamoto (Gen) en de Taira (Pei), die elkaar in de tijd van Yoritomo bevochten. De talrijke lotusbloemen in de vijvers kleuren rood, zij verbeelden het bloed van de overwonnen Taira – een subtiel grapje van Yoritomo;
  • Benzaiten-altaar 旗 上 弁 財 天 社. [4] Op een eilandje in de rechtervijver werd in 1980 een Benten-schrijn herbouwd. Benzaiten – of lekker kort Benten – is zowel een shinto-kami als een boeddhistische godheid, ze wordt geïdentificeerd met water en is één van de zeven Shichifukujin, goden van geluk en voorspoed. Benzaiten-heiligdommen worden dientengevolge gewoonlijk geassocieerd met water en worden vaker in vijvers gebouwd. Check bijvoorbeeld de Bentenschrijn in de naburige Hasedera. Check!
  • Pioenrozentuin 神 苑 ぼ た ん 庭園 [5] Deze tuin is een zogenaamde shinen, ze hoort tot de shinto-schrijn;
  • Temizuya 手 水 舎 [6] Midden op de Sandō wordt de toegang versperd door het waterhuis, waar mond en handen ritueel gereinigd dienen te worden. En zo hoort dat, niet alleen de demonen van de Feng Shui lopen zich hier stuk, maar ook bacteriën krijgen geen kans. Mja, in elk geval markeert het zuiveren met water in de Temizuya de overgang van gezellig keuvelen op de druk toeristische toegangsweg naar het met aandacht beklimmen van de eerste treden naar de hoofdschrijnen. De foto boven dit artikel is genomen boven het granieten bassin van het waterhuis;
  • Shimohaiden of Maiden 下 拝 殿 / 舞 殿 [7] is de eerste belangrijke schrijn op het pad. Hier worden gedurende het jaar rituele festivals en Kagura dansen uitgevoerd;
  • Sakadaru 酒樽 [8] Sake-vaten ontbreken uiteraard niet. De sakadaru, of kazaridaru, ‘decoratieve vaten’, zijn van binnen leeg, maar spiritueel zeer goed gevuld: sake, in deze context o-miki genoemd, is een belangrijk ingrediënt van shinto-riten en -festivals, en brouwers doneren deze vaten teneinde de goden om voorspoed te vragen;
  • Koma-inu 狛 犬 [9] Aan de voet van de grote trap staan twee stenen honden. Leeuwen lijken het en dat is ook de bedoeling, want ze zijn niet voor de poes. Hier waak ik. En ik. De rechter heeft zijn mond open en spreekt het geluid ‘ah’ uit. Degene aan de linkerzijde spreekt het geluid ‘un’ uit en heeft derhalve zijn mond gesloten. ‘Ah’ is het eerste geluid in een Sanskriet-alfabet, ‘un’ het laatste. De twee tempelhonden staan symbool voor het begin en het einde en drukken daarmee een diepe religieuze betekenis uit. Trouwe lezers van deze reeks kennen Ah en Un ook in de vorm van de stenen tempelwachters in de Niomon-poorten in andere tempels en schrijnen;
  • The Great Ginkgo 大 銀杏 Hij is er niet meer: de grote ginkgo-boom die ongeveer 1000 jaar oud was, werd verdikkeme op 10 maart 2010 omver geblazen. Hier werd de derde Minamoto-shōgun, Sanetomo, vermoord door zijn neef Kugyo, die zich achter de boom had verborgen. Momenteel is alleen de stomp nog zichtbaar, maar er groeien al weer heel wat spruiten uit vanuit de resterende wortels. Enerzijds een oefening in geduld, anderzijds kan voorlopig ook niemand met kwade bedoelingen zich hier verstoppen;
  • HachimangūRomon 楼門 [11] De grote poort markeert de toegang tot de Hongu, de hoofdschrijn. Maar wie zich hier omdraait kijkt – by design – in een rechte lijn naar de oceaan. Het tijdens de klim opgebouwde ontzag kan alleen nog maar toenemen, tot op de dag van vandaag richten de Sandō, de torii en de Dankazura het oog naar de baai van Sagami. Tijdens de hatsumode, de eerste weken van het nieuwe jaar, wordt de Romon nog rijkelijker gesierd met gelukbrengende symbolen. De hamaya of nieuwjaarspijlen zijn hier reusachtig;
  • Hongu 本 宮 [12] De belangrijkste schrijn bestaat uit drie met elkaar verbonden zalen: de zetel van de kami (本 殿, honden), de offerkamer (幣 殿, Heiden) en de zaal voor de eredienst (拝 殿, Haiden). De architectuur werd ontwikkeld in de Edo-periode (1603 tot 1867). De gebouwen werden in 1828 opnieuw gebouwd door Tokugawa Ienari (de 11e Tokugawa-shogun), nadat een brand in 1821 de oorspronkelijke gebouwen verwoestte. Het hele hoofdschrijncomplex is aangewezen als een nationaal belangrijk cultureel erfgoed, omdat het een typisch voorbeeld is van architectuur in Edo-stijl.

Op de kaart wordt nog een aantal interessante schrijnen en gebouwen aangereikt, een Inari-schrijn ontbreekt natuurlijk niet en ook een replica van de oorspronkelijke Wakamiya-schrijn is te bezoeken. Bij elk van deze schrijnen wordt je uitgenodigd om je gebed te doen en kun je desgewenst je gebeden of hoop opschrijven op houten ema. Doe je wens. Als deze ergens gehoord zal worden is het wel hier.

Adres en bereikbaarheid

HachimangūKanagawa Prefecture, Kamakura, Yukinoshita, 2 Chome−1-31
Klik op de Googlemap hiernaast voor een virtuele rondwandeling.

In hooguit anderhalf uur reis je van Tokyo naar Kamakura. Tsurugaoka Hachimangu ligt op 10-15 minuten lopen van het JR Kamakura-station. Neem de oostelijke uitgang naar buiten het station. Er zijn twee opties. Loop naar de rode torii die je helemaal links van de hal voor het station ziet en loop langs deze met winkels en kersenbomen omzoomde straat naar het heiligdom, of loop in een rechte lijn vanaf de oostelijke uitgang, richting de hoofdweg die direct naar de voorkant van het complex leidt.

Meer informatie

  • www.hachimangu.or.jp Officiële website, ook Engelstalig.
  • Tsurugaoka Hachiman-gū Reitaisai festival Youtube
    Een van de vele festivals wordt in deze impressie prachtig in beeld gebracht. Het Reitaisai festival wordt gedurende drie dagen gehouden van 14 tot en met 16 september. Geniet van dansen en de indrukwekkende shinkosai processie van miko, priesters en mikoshi (draagbare heiligdommen). 
Dit artikel maakt deel uit van de reeks Ken uw Tempel van Katern: Japan
Dit bericht werd geplaatst in Filosofie en Religie en getagd , , , , , , door Cees Omes . Bookmark de permalink .

Over Cees Omes

Onderwijskundig adviseur/programmeur, docent en trotse vader van drie zonen die volledig "into Japan" zijn. Twee daarvan hebben in Leiden de studierichting Talen en Culturen van Japan afgerond, de derde is een Anime-Otaku. Naast Cool Japan en eeuwenoude culturele tradities beschouwt hij vooral Sociaal Japan. Cees verwondert zich over de sociale cohesie en oplossingen die Japan kiest voor vraagstukken wanneer mensen met elkaar omgaan. Op straat, in het gezin, het onderwijs en in de zorg.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *