Vraag een willekeurige Nederlander waar hij/zij aan denkt bij het horen van het begrip Japan en het antwoord is sushi. Of geisha, samurai, Mitsubishi of Sony. Tsunami of Fukushima. Dat kan ook. Stel echter een Nederlandse leerkracht dezelfde vraag en het antwoord is steevast Kanamori. De Levenslessen van Kanamori maken al enige jaren furore in het Nederlandse onderwijs. Toshiro Kanamori (65 jaar en ruim dertig jaar leerkracht) maakt verbinding, brengt basisschoolleerlingen verantwoordelijkheid bij en weet een sfeer te creëren waar ieder kind tot zijn recht komt. Een omgeving waarin kinderen niet (meer) pesten en voor elkaar opkomen.

Toshiro Kanamori is ook in zijn eigen land een bekendheid en buitenbeentje. Het Japanse onderwijs is uitermate opbrengstgericht. Het gaat primair om meetbare leerresultaten die door middel van training en gehoorzaamheid behaald worden binnen de schoolmuren (en ’s avonds in de cramschool). Kanamori is een vrijdenker en breekt met de traditie. Hij formuleerde op basis van observatie van de maatschappij, historisch besef en studie van Europese onderwijshervormers en filosofen een eigen set aan waarden en waarheden.

In een vijfdeling geeft hij de essenties weer:

1. Kinderen moeten kind mogen zijn (Het zijn geen kleine volwassenen): spelen, plezier hebben, zich vrij kunnen voelen, ervaringen opdoen met voorrang voor hun spontane vitaliteit. Daarom trekt hij er met de hele groep op uit en speelt hij samen met hen in het water, in de modder, in de sneeuw.
2. Kinderen moeten goed eten en de waarde van het voedsel kennen. Daarom eet de klas samen, praten ze over het voedsel en telen ze hun eigen rijst en groenten.
3. Ieder mens is een uniek wezen en mag er als individu zijn. Daarom organiseert Kanamori veel gesprekken waarin de gevoelens van kinderen naar boven komen.
4. Je eigen lot mag je niet in handen leggen van anderen. Het is van belang om zelf mee te bepalen, te creëren en verantwoordelijkheid te nemen. Daarom laat hij de kinderen veel samen organiseren zonder tussenkomst van volwassenen, om bij conflicten vanuit alle perspectieven te reconstrueren.
5. Kinderen moeten vrij gemaakt worden van de verwachtingen van ouders. Kinderen moeten hun eigen behoeften leren formuleren, vrijuit praten en zo druk wegnemen. Daarom praat hij veel met de kinderen over wat hen zelf bezighoudt en leert hen argumenteren.

(uit: Marcel van Herpen, 2006, Egoscoop: ‘Als één iemand niet gelukkig is, is niemand gelukkig’)

De Japanse cultuur is gericht op harmonie en gemeenschapszin: Je kunt pas goed zijn voor jezelf als je eerst goed bent voor de anderen. Nederlanders kennen het gezegde ook, maar dan precies andersom: eerst goed voor je zelf zorgen: “Je kunt pas goed zijn voor een ander als je eerst goed bent voor jezelf”.
Met zijn levenslessen stelt Kanamori zich in het midden op en probeert hij kinderen op ervaringsgerichte wijze een antwoord te bieden op de steeds verder toenemende pressie, isolatie en zelfdodingen binnen de huidige Japanse schoolloopbaan. Mensen moeten er als individu mogen zijn om iets te kunnen betekenen voor anderen. Welbevinden en betrokkenheid vindt hij van evident belang.

In Nederland wordt Kanamori omarmd door de beweging van het Ervaringsgericht Onderwijs (E.G.O.). Het gaat daarbij om duurzaam opvoeden en ontwikkelen, de koppeling tussen onderwijs en opvoedingszaken. Marcel van Herpen (onderwijsdenktank NIVOZ en het projectleider van het Expertisecentrum E.G.O. Nederland) zocht Toshiro Kanamori op in Kanazawa en gaf hem ook in Nederland een podium: In december 2012 bracht Kanamori op uitnodiging van het NIVOZ een bezoek aan Nederland en inspireerde volle zalen.

Het werk van Kanamori is inmiddels voor het Nederlands onderwijs vertaald en is verkrijgbaar via de website van Onderwijs Maak Je Samen.

De bijgevoegde documentaire ‘Children Full of Life’ waarin de levenslessen gedemonstreerd worden door de meester zelf, is zeer de moeite waard. Deze is in vijf delen op Youtube gezet. We verwijzen je hier naar de eerste en zijn er welhaast zeker van dat je de andere vier delen ook zult bekijken. Totemo inspirerend!