Het laatste deel van mijn serie over Japanse straatstijl wijd ik graag aan de ‘Fresh FRUiTS’ van Shoichi Aoki. Ook steek ik de loftrompet over de zogeheten Harajuku-zoku (‘Harajuku’-stam), de collectieve naam voor de bijzonder geklede jongeren van Tokyo.  

FRUiTS is het magazine van de fotograaf Shoichi Aoki, die in de jaren ’90 begon met het fotograferen van de onconventioneel geklede jeugd in Harajuku. In 1997 richtte hij het tijdschrift op, dat volledig gevuld wordt met zijn foto’s van deze modegoden- en godinnen. Het magazine werd een culthit en verscheidene fototentoonstellingen volgden. Inmiddels wordt Aoki beschouwd als de grondlegger van de Japanse straatstijlfotografie, en verschijnen er de laatste jaren steeds meer websites gewijd aan straatstijl in Japan.

FRUiTS is uitgegroeid tot een ware stijlbijbel voor liefhebbers van Japanse mode en als belangrijk naslagwerk. Alle trends, subculturen en stijlen worden via dit magazine namelijk als het ware gedocumenteerd. Zo kun je bijvoorbeeld zien hoe gals er tien jaar geleden bijliepen, of hoe de trends binnen lolita veranderen. Het tijdschrift kent dan ook geen thema’s of politieke motieven- er wordt niet of nauwelijks in geadverteerd en de foto’s nemen de volledige pagina in beslag. Wel staat er onder iedere foto een klein stukje tekst waarin wordt aangegeven van welk merk elk gedragen kledingstuk is of wie hem gemaakt heeft, een korte beschrijving van de leeftijd, functie en hobby’s van de gefotografeerde, en de ‘point of fashion’ van de desbetreffende outfit.

Als je een issue van FRUiTS openslaat, word je als het ware meegenomen naar de straten van Tokyo. Daar vertellen de excentriek geklede jongeren hun verhaal, niet zozeer met woorden, maar met mode. Straatstijl is voor hen een ware uitlaatklep- daarmee drukken ze uit wie ze zijn en waar ze in geloven, en hoe ze zich afzetten tegen de maatschappij die gevormd is door hun ouders. Want die is dwingt jongeren in het keurslijf: hard werken, de universiteit in, en je in volledige dienst van het bedrijf stellen. Er dan ook weinig plaats voor individuele expressie en creativiteit op het gebied van kleding.

Steeds meer jongeren verwerpen dat traditionele levenstraject. Ze kiezen dan ook steeds vaker voor een baantje als furita, waaronder bijna een kwart van de universitair geschoolden. De gevestigde orde vindt het moeilijk te geloven dat iemand vrijwillig kiest voor een leven als furita in plaats voor de veiligheid van een vaste baan, maar jongeren raken verleid door het idee dat ze zelf de touwtjes in handen hebben. “Onafhankelijkheid en vrijheid lokt hen naar naar de periferie van de samenleving”, zegt Anneke Beerkens in haar scriptie over de Harajuku-jeugd. En dat verlangen naar vrijheid en onafhankelijkheid is duidelijk zichtbaar in het uiterlijk van de Harajuku-zoku zoals we die in FRUiTS kunnen bewonderen. Ze werpen hun verstikkende uniforms en pakken van zich af -symbolen van het conformisme- en met hun expressieve kledingstijl laten ze zien dat ze een andere koers varen.

Deze drang naar vrijheid en de keuze voor een eigen leven, kenbaar gemaakt door middel van een afwijkend uiterlijk, is een verwerping van het traditionele model van de samenleving. Maar het is, zoals de term Harajuku-zoku al verklapt, tegelijkertijd een verwelkoming van de postmoderne stam, aldus Beerkens. De gedeelde hedonistische levensinstelling, met de nadruk op het hier en nu en op een alternatieve schoonheid, is het bindmiddel van de jongeren in Tokyo. Overdaad, weelderigheid, pracht en praal in kleur, vorm, materiaal: het draagt allemaal bij aan een soort verbondenheid.

“De kleurrijke jeugd die elke dag opnieuw de straten van Tokyo overspoelt en de rust die er elke avond weer terugkeert staan symbool voor de spanning tussen de periferie en de mainstream. De mainstream wil orde en vooruitgang, de jongeren in de periferie genot en fantasie. De droom van hun ouders en grootouders is aan het verdwijnen; deze generatie heeft haar eigen droom, de droom die esthetiek heet”, in Beerkens’ mooie woorden. En op de straten van Tokyo ontmoeten droom en werkelijkheid elkaar. Deze Fresh FRUiTS in de periferie, de yankii, de mori girls, de decora en de anderen waar we kennis mee hebben gemaakt, vluchten gezamenlijk weg uit de verstikkende wereld van de mainstream om in vrijheid en verbondenheid te genieten van hun zelfgemaakte droom. En dankzij het werk van Aoki kunnen wij daar stiekem een graantje van meepikken.