In het plaatselijke sufferdje deelt de gemeente mee: kapvergunning verleend voor 3 Japanse schijniepen. Schijniepen hebben hun naam niet echt mee. Iep spreekt niet tot de verbeelding, zoals eik, beuk en (oh) dennenboom dat wel doen. Iep heeft niet dat robuuste, en klinkt eerder klagend. Het andere Nederlandse woord voor iep is olm en op de een of andere manier helpt dat niet. Wanneer je dan ook nog niet eens een iep bent, maar een schijniep, ben je kansloos. Dan word je vroeger of later uitgezet.

Qua verschijning zijn deze bomen ook al niet bijzonder, een kind dat een eerste boom tekent, zet zonder dat te weten een iep op papier. De Japanse ginkgo heeft het wat dat betreft veel makkelijker, een specialer bladvorm bestaat er niet. Aan zo’n boom komen we niet aan.

De Japanse schijniepen in kwestie werden rond 1987 geplant, toen de betreffende wijk werd aangelegd. Zij zijn al dertig jaar aan het inburgeren en doen dat op bescheiden en rustige wijze. Je kunt gerust stellen dat ze hier geworteld zijn. Ze woekeren niet zoals de Japanse duizendknoop dat doet en blijven binnen de perken. Ze verliezen in het najaar keurig hun blad zoals Nederlandse bomen dat doen en dat doen dat zelfs met fraai rood bladvertoon. Ze groeien langzaam maar gestaag en hebben niet veel nodig om het naar de zin te hebben. Mogelijk nemen ze echter inmiddels toch te veel licht weg bij de buren in het huis of drukken de wortels een afvoer of waterleiding dicht. Mogelijk hangt de bladkroon te veel over de weg, schijniepen waaieren al jong laag en breed uit. Degenen die de wijk destijds planden, hebben dat niet voorzien. In die jaren werd ook al krap gebouwd. Dat is dan wel weer Japans.

Duurzame kwaliteit

Zelkova’s, want dat zijn het in plantenjargon, zijn belangrijke en gerespecteerde bomen in Oost-Azië en met name in thuisland Japan. De keyaki, de Zelkova Serrata, wordt zeer gewaardeerd om het taaie duurzame harde bouwhout. De twaalf meter hoge pijlers van de Kiyomizudera tempel in Kyoto zijn er bijvoorbeeld afhankelijk van. Er wordt met zorg en geduld een speciale boomgaard van keyaki onderhouden om bij onverhoopte herplaatsing te kunnen putten uit de voorraad. Ook Japanse meubelmakers en instrumentbouwers weten de Zelkova zeer te waarderen. De stam is tweekleurig: De kern is roodbruin en het spinthout tussen kern en bast geelbruin. De kwaliteit is echter gelijk, daar worden fraaie dingen van gemaakt.

Zoals zoveel Japanse planten en heesters werd ook de Zelkova in de 19e eeuw ‘ontdekt’ en ingevoerd door Von Siebold. Mede door zijn toedoen is de Japanse schijniep de meest aangeplante zelkovasoort in Nederland. De prachtige boom wordt gekenmerkt door een korte stam en een breed uitwaaierende losse kroon met schuin opgaande takken. De bladeren zijn gezaagd, zoals de aanduiding serrata aangeeft. Op hogere leeftijd schilfert de schors af in kleine schubben (het zijn net mensen). Hierdoor wordt een mooie oranje bruine onderschors zichtbaar. Vanwege deze eigenschap wordt de boom liefkozend ook wel schubbenboom genoemd. En ofschoon ondanks zijn naam wel degelijk familie van de iep, heeft de schijniep nauwelijks last van de iepziekte.

X-factor

Schijniepen staan er wel meer in Nederland. Zo heeft Leiderdorp er één en deze werd in 2008 tijdens een mooie-boom-verkiezing (initiatief van de Bomenstichting) prompt tot de boom met de grootste X-factor van het dorp verkozen. Sinds de eervolle vermelding krijgt de Zelkova in kwestie – inmiddels meer dan een eeuw oud – als ‘very important boom‘ een vib-behandeling. Niet alleen sponsorde de Nationale Bomenbank een grote onderhoudsbeurt aan de boom, eerder had dezelfde boom al een zogenoemd bomenpaspoort gekregen. De gemeente Leiderdorp heeft een bomenbestand in het leven geroepen met dit paspoort. In dit bestand zijn de meest waardevolle bomen in de gemeente opgenomen, vaak oude exemplaren die beschermd zijn en extra goed worden onderhouden. Een goed initiatief dat ook internationaal nagevolgd wordt. De website Monumentale Bomen brengt de meest waardevolle bomen van de hele wereld in kaart.

Monumentaal

Monumentaal is een boom als deze bijzonder is van vorm, of eeuwen oud, of een reusachtige diameter heeft. Dat is bij de drie Zelkova’s die gekapt gaan worden niet het geval. Er heeft zich nog geen advocaat opgeworpen, de rechter zal zich niet ten faveure van de drie Zelkova’s uitspreken en van de staatssecretaris valt geen interveniërend pardon op het laatste moment te verwachten. De naam Zelkova is overigens een verbastering van dzelkva, een woord uit Georgië, buurland van Armenië. De Nationale Bomenbank heeft echter ervaring met de aanplant van Zelkova in straten en geeft aan dat de schijniep, net als de iep prima te verplanten is. Deze drie (p)iepen niet, ze zijn niet ver(m)olmd. Wellicht kunnen ze gewoon in Nederland blijven en een plaatsje krijgen waar ze weer gewaardeerd worden.

Meer informatie

De juiste boom op de juiste plaats. Samenvatting van 15 jaar onderzoek naar de gebruikswaarde van straatbomen. – eindred. J.A. Hiemstra
Uitgave (PPO) in het kader van het project Gebruikswaarde onderzoek laanbomen