Japanse onomatopeeën strelen oog en oor

Iedere taal kent woorden om geluiden uit de drukken. Wie wel eens een Suske en Wiske heeft gelezen, zal geluiden als ‘zwonk‘ (een vuistslag), of ‘eek‘ (tante Sidonia die zich kapot schrikt) zeker herkennen. Ook bestaan er vaak woorden om het karakteristieke geluid van een dier te beschrijven. Zo gak-gakt een gans, blaaaht een schaap en loeit een koe. 

Woorden die een geluid uitdrukken, worden onomatopeeën genoemd.

Japanse onomatopeeënDe ene taal kent meer onomatopeeën dan de andere taal. Het Japans behoort tot de talen die over veel onomatopeeën beschikken. Zoveel zelfs, dat ze zijn onder te verdelen in maar liefst vijf categorieën.

Allereerst zijn er de giseigo: de geluiden die door dieren en mensen worden voortgebracht. Het miauwen van de kat wordt in Japan uitgedrukt als nyan nyan. Een paard maakt het geluid hihiin, dat wel enigszins lijkt op het Nederlandse hinniken. Ufufu is ook makkelijk te raden, het verwijst naar het gegniffel van mensen die een geheimpje koesteren.

Giongo zijn geluiden die je in de natuur tegenkomt en geluiden die niet-levende objecten maken als je ze verplaatst of wanneer ze bewegen. Een heel bekend voorbeeld is gorogoro, dat verwijst naar het geluid van een rollende donder. Kopakopa is dan weer wat moeilijker te begrijpen, het is in Japanse oren het geluid dat luchtbelletjes maken als ze vanuit het water aan de oppervlakte komen. Als je het hardop uitspreekt, lijkt het geluid inderdaad wel op het uiteenspatten van de belletjes.

Vervolgens hebben we de gitaigo: geluiden die een bepaalde staat aanduiden. Giragira of kirakira beschrijft de glinstering in iemands ogen. In het Nederlands kan je dit vertalen als een twinkeling in de ogen. Gatagata is dan weer wat makkelijker te raden. Het verwijst naar het geluid dat je hoort als je met de auto over een onverharde weg rijdt. Het gebonk van de auto is duidelijk terug te horen in deze gitaigo.

De giyougo duiden een beweging aan van een persoon die onderweg is van de ene naar de andere plek of de beweging die die persoon maakt als hij ergens zit. Utouto gebruik je als iemand zit te knikkebollen. En wanneer iemand door zijn kamer ijsbeert, heet dat in het Japans urouro. Sutakora duidt op een wandelaar die er flink de pas in heeft gezet. Daar tegenover staat noronoro: iemand die zich met een slakkengang beweegt.

De gijougo tenslotte zijn geluiden die een gevoel of emotie uitdrukken. Wakuwaku betekent dat een persoon heel erg zenuwachtig is en bijna letterlijk trilt. Ukiuki is het tegenovergestelde: het betekent dat je goed gehumeurd bent en met een zekere lichtvoetigheid door het leven gaat.

Een lust voor het oor

Het aardige van de Japanse onomatopeeën is dat ze vaak uit een herhaling van een korte klank bestaan en niet per se een werkwoord nodig hebben. Zo maken ze de conversatie veel levendiger. Een voorbeeld is de zin: de druppels kletteren in de emmer. In het Japans zou de zin luiden: de druppels potanpotan in de emmer. Vallen wordt in Japan weg gelaten. Het is wel te vergelijken met de taal die in kinderboeken wordt gebruikt: het water valt drup drup in emmer.

Japanse onomatopeeënOogstrelend

Een andere mooie eigenschap van de Japanse onomatopee is dat deze veelvuldig in manga, Japanse strips, wordt gebruikt. Door het beeldende karakter van het Japanse schrift kunnen ze de richting en de sterkte van het geluid aangeven, zoals in bijgaande afbeelding is te zien.

Wat een rijkdom om jezelf beeldend uit te drukken! Het Japans beschikt over wel heel veel onomatopeeën. In elk geval veel meer dan de westerse talen. Onomatopeeën zijn natuurlijk in principe universeel en taaloverstijgend, een koe in Japan loeit niet anders dan haar nichtje in Nederland. Uitgesproken laten zich de betekenissen dan ook redelijk snel raden. Het verschil zit hem in de mogelijkheden van een schriftsysteem om de klank weer te geven, in de eeuwenlang doorgegeven waarneming van subtiliteiten en in geografische, klimatologische en culturele kenmerken. Uiteraard wordt er ook bij het nabootsen van het geluid rekening gehouden met de mogelijkheden van de taal in kwestie, ketjap is in het pasar-Maleis tsjrot-tsjrot, naar het geluid dat het flesje maakt wanneer er uit geschonken wordt. Japanners en Nederlanders zullen dat zo gemakkelijk niet uitspreken. Bovendien gebruiken zij ook veel minder ketjap of dikke sojasaus, zodat het geluid ook niet als onderscheidend bleef hangen. Er is geen “sojasoja” of “maggimaggi” :-).

In onderstaand videofragment proberen twee meisjes de betekenis te raden van een aantal Japanse onomatopeeën op basis van hun klank. En dat doen ze tamelijk succesvol! Probeer maar eens met ze mee te raden.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *