Wie in een Japanse stad wel eens door wat zijstraten en buitenwijken is gelopen, zal ongetwijfeld gemerkt hebben dat er maar weinig huizen zijn die op elkaar lijken. Dit heeft voornamelijk te maken met het feit dat de wetgeving in Japan het altijd toestaat om een bestaand huis te slopen en een nieuw huis te plaatsen. Tijd om ons eens verder te verdiepen in de Japanse huizenbouw.

Uiteraard is er voor nieuw te bouwen huizen wel een grote hoeveelheid reglementen, maar waar de gemeenten in Nederland zich buigen over straataanzicht, houden de regels in Japan zich meer bezig met vragen zoals: “Hebben de omliggende huizen nog wel genoeg uren daglicht?”

Wat misschien het grootste verschil uitmaakt tussen de Nederlandse en Japanse bouwvoorschriften is het feit dat in Japan de afzonderlijke gemeenten er praktisch geen invloed op hebben. Ook al worden de stadsgebieden wel opgedeeld in verschillende zones waarin bepaalde typen gebouwen mogen staan, dan nog is er geen lokale regelgeving over het uiterlijk van gebouwen. Dit betekent in de praktijk dat zolang alles bouwtechnisch prima in elkaar zit, iedereen vrij is om een zo mooi of lelijk gebouw neer te zetten als men maar wil.

Bouwlust

En er wordt flink wat afgebouwd in Japan, voornamelijk in grote steden als Tokyo. In deze metropool werd in 2014 aan de bouw van in totaal 142.417 huizen begonnen. Dat is veel, zeker als je bedenkt dat de stad Tokyo praktisch geen ongebruikte grond heeft. Met andere woorden: in het overgrote deel van de gevallen heeft bestaande bouw plaatsgemaakt voor nieuwbouw.

Voor de reden daarachter moeten we even terug in de geschiedenis. Sinds 1995 zijn de huizenprijzen in Nederland gestegen met zo’n 175 procent, oftewel: de gemiddelde verkoopprijs van een huis ligt nu bijna drie keer zo hoog als een ruime twintig jaar geleden. Dit in tegenstelling tot Tokyo, waar sinds het instorten van de huizenmarkt eind jaren ’80 anders naar vastgoed wordt gekeken. In Japan schuilt de waarde eerder in de grond waar het huis op staat. Waar een huis vroeger werd gezien als een investering, is het nu eerder een te devalueren goed. Woningen worden daarom niet gebouwd voor de eeuwigheid; mensen willen natuurlijk niet meer geld uit geven voor iets wat langer kan blijven bestaan, als de waarde ervan toch alleen maar af kan nemen.

Nationale regelgeving

Het eigen uiterlijk van een gebouw mogen kiezen betekent natuurlijk niet dat er geen regelgeving is. Echter is vrijwel alle regelgeving nationaal geregeld. Lokale gemeenten hebben hierop geen invloed, waardoor indien nodig snel aanpassingen aan de wetgeving gemaakt kunnen worden. Het nadeel daarvan is, door Nederlandse ogen althans, het diverse stadsaanzicht. Wijken in Japan kunnen er erg rommelig uitzien: ze bestaan uit een mix van oude en nieuwe gebouwen, die elk voldoen aan de regelgeving uit de tijd waarin ze zijn gebouwd.

Een voorbeeld hiervan is de huidige regel dat Japanse straten minimaal vier meter breed moeten zijn. Het zal elke lezer die al eens in Japan is geweest weinig verrassen dat lang niet alle wegen aan die moderne standaard voldoen. Dit betekent echter wel dat als een nieuw huis wordt gebouwd, deze moet voldoen aan deze eis en mogelijk een meter naar achteren moet wijken ten opzichte van de gebouwen eromheen om aan deze theoretische breedte te voldoen. Daarnaast is in de regelgeving opgenomen dat genoeg licht in de woning een voorwaarde is voor een degelijke standaard van leven. Hierdoor zijn er soms huizen met in eerste oogopslag eigenaardige hoekjes of schuine daken. Deze moeten er allemaal voor zorgen dat de woningen ernaast genoeg licht krijgen.

Om je een indruk te geven van hedendaagse nieuwbouw in Japan, tonen we een promotiefilmpje van TamaHome, een rijzende ster op de huizenbouwmarkt. Betaalbare, degelijke en vrijstaande huizen worden binnen drie maanden gebouwd. Ze zijn flexibel op twee manieren: aardbevingbestendig en bovendien heeft de aanstaande bewoner volop keuze in indeling van de woning, soorten beplating tegen de gevel enzovoorts.

Tegen Japanse huizenbouw wordt, kortom, heel anders aangekeken dan in een land als Nederland. In een straat in de binnenstad hoeft niet elk huis dezelfde kleur deur te hebben, laat staan van hetzelfde soort steen gemaakt te zijn. Een gebouw van 30 jaar oud is al praktisch aan het einde van zijn levensduur in Japan. En al heeft dat zo zijn nadelen, een groot voordeel is in ieder geval dat de huizenbouwers in Japan voorlopig niet zonder werk te komen zitten.

Dit artikel verscheen eerder ook in de TaTanukiKi-journal.
LVSJK Tanuki : Vereniging van studenten Japanse taal en cultuur aan de Universiteit Leiden