Dat Japanners een zeer fijn gevoel hebben voor ontwerpen, staat buiten kijf. Het land kan zich beroepen op een rijke historie op het gebied van tempelbouw, tuinontwerp en thee-serviezen. Ook in de moderne tijd heeft Japan laten zien waar het op ontwerp-gebied toe in staat is. Toegepaste ontwerpen hebben met name hun weg gevonden naar huishoudens van over de hele wereld. Daarom volgt nu het eerste deel van een serie waarin ik een aantal wereldberoemde Japanse ontwerpers bespreek. Vandaag is het de beurt aan Kenji Ekuan.

Kenji Ekuan (Kyoto,1929 – 2015 ) besluit dat hij ontwerper wil worden, als hij op 16-jarige leeftijd de verwoesting ziet die de atoombom op Hiroshima in die stad heeft aangericht. Bij de aanblik van zoveel vernietiging borrelt in de jonge Ekuan het verlangen op om dingen te gaan maken. Dit om zo snel mogelijk weer een menselijke tint te geven aan het na-oorlogse Japan. Ekuan vertrekt naar Tokyo en studeert voor industrieel ontwerper aan de Tokyo National University of Fine Arts and Music. In 1957 richt hij de GK Design Group op, een bedrijf dat industrieel ontwerp vervaardigt.

Eén van Ekuans bekendste ontwerpen is de fles die hij voor de sojasaus van fabrikant Kikkoman ontwerpt. Hij ontwerpt het flesje al in 1961, en het is tot op heden in productie. Ekuan geef het glazen gedeelte een zeer elegante vorm, die doet denken aan de vorm van een traditionele sake-kruik. Naar eigen zeggen doet Ekuan dat om aan te geven dat Japan een meer dan duizendjarige traditie kent op het gebied van elegantie, en dat we dit ondanks de gruwelijkheden van de oorlog niet mogen vergeten. De rode dop maakt deze elegantie af, en is zo ontworpen dat de soyasaus niet blijft druipen na gebruik van het flesje. De vorm van de gaatjes waardoor de saus naar buiten stroomt is afgeleid van de tuit van een Japanse theepot, die is omgekeerd.

Een ander beroemd ontwerp van Ekuan is de Yamaha SR400. Ook deze motorfiets blinkt uit door zijn eenvoudige maar elegante vorm. Dit is waarschijnlijk een invloed uit Ekuans verleden als Boeddhistische monnik. Voordat hij naar Tokyo vertrekt, is Ekuan namelijk een aantal jaren in de leer bij een Zen-klooster. Deze stroming van het Boeddhisme staat bekend om haar eenvoudige levensstijl en schilderkunst waarbij slechts het hoognodige wordt aangegeven. Dat deze van Zen afgeleide filosofie werkt is wel bewezen, aangezien het ontwerp nog steeds vrijwel ongewijzigd in productie is.

Ekuan blijft eenvoud en samenhang in zijn ontwerpen benadrukken, zoals naar voren komt in zijn essay in „Hall of Fame”, een uitgave van design platform Red Dot. De ontwerper betoogt dat hij altijd zo min mogelijk materialen gebruikt om het milieu te sparen. Ook stelt hij dat een goed ontwerp zo dicht mogelijk bij vormen uit de natuur moet liggen, een notie die terug te vinden is in traditionele Japanse ontwerpen. In plaats van de Westerse neiging om ontwerpen te maken die contrasteren met de natuur, moet de ontwerper in de Japanse traditie zoveel mogelijk één worden met die natuur.