Het Nederlands Voedingcentrum lanceerde medio maart 2016 een vernieuwde Schijf van Vijf. Dit (nog steeds herkenbare) ronde voorlichtingsmodel met vijf vakken, biedt informatie voor een dagelijks gezond en gebalanceerd voedingspatroon. De aanbeveling voor groente is omhoog gegaan van 200 gram naar 250 gram per dag, er zijn nieuwe adviezen voor wekelijks een portie peulvruchten en dagelijks een handje noten. Bewerkt vlees staat niet langer in de Schijf van Vijf: het ideale menu voor Nederlanders bestaat uit een afwisseling van vlees, vis, peulvruchten, noten en ei. Drie koppen groene of zwarte thee per dag bevorderen de gezondheid.
De overheid wil hiermee haar burgers stimuleren bewustere keuzes in het eetpatroon te maken (én het bezoek aan ziekenhuis of het beroep op zorg terugdringen. Gezondheid is immers belangrijk, én de Nederlandse zorg is duur. Daar waar we gezamenlijk veel uitgeven, moet de hand op de knip.)
In eerdere versies van de Schijf van Vijf speelden ook economische motieven een rol voor de samenstelling van het Nederlands dieet. Er was een zuiveloverschot in de vorm van een boterberg en een melkplas zo groot als het IJsselmeer. Dat moest op en verscholen achter Joris Driepinter werd daarom geadviseerd om minstens drie glazen melk per dag te consumeren. Daar denken we tegenwoordig anders over. Het meest geschikte dieet wordt voor een deel ingegeven door economische beweegredenen, maar vooral bepaald door andere factoren als geografie, klimaat, beschikbaarheid van producten en grondstoffen, seizoenen en culturele aspecten als overgeleverde smaak en gewoonten. Elk land, elke regio in de wereld, heeft dan ook haar eigen schijf. Waar we in Nederland veel melk dronken, wordt in Engeland de thee al wat langer ruim geschonken.
Elk land haar eigen schijf van vijf
In vrijwel alle landen worden de dieetrichtlijnen verbeeld als een cirkeldiagram, Amerika heeft bijvoorbeeld de “My Plate guide to healthy eating”. Het eetbord – met daarnaast een bescheiden schoteltje melk – laat eenvoudig zien hoe veel Amerikanen van iedere productgroep zouden moeten eten. Ook Engeland (de Eatwell Guide) en Canada en Qatar maken hun richtlijnen rond. In Qatar worden ze treffend gepresenteerd in een Jacobsschelp. Canada legt ook richtlijnen op het bord voor de ideale porties wild gevangen vlees zoals hert en walvis. China stapelt haar vijf taartpunten in een piramidemodel in de vorm van een pagode. De basis is het meest belangrijk, en naarmate je hoger komt moet je er minder van eten.
En Japan?
De richtlijnen voor voeding in Japan zijn in Japan vormgegeven als een tol. Een piramide, net als in China, maar dan op zijn kop. Op de duidelijk spinnende tol rent een mannetje, om aan te geven dat je weliswaar gezond moet eten, maar dat voldoende beweging minstens even belangrijk is. In Japan weten ze een model altijd te perfectioneren.
Sinds 2000 gelden in Japan de “Shokuiku”, Dieetrichtlijnen voor Japanners (食生活指針). De bijbehorende tol werd in 2005 voor het eerst getoond en in 2010 herzien.
De richtlijnen zijn de uitkomst van een gezamenlijke inspanning van het Ministerie van Onderwijs, Wetenschap en Cultuur, het Ministerie van Gezondheid en het Ministerie van Landbouw en Visserij en ze moeten zorgen voor een gezonder eetpatroon. Ook al worden de mensen in Okinawa het oudst van de hele wereld, de McDonalds en KFC-vestigingen rukken in Japan ook in hoog tempo op.
De spinnende tol is vormgegeven als een koma, befaamd traditioneel kinderspeelgoed. De tol is onderverdeeld in gekleurde ringen met voedingsproductgroepen. De bovenste ring bevat de ideale dagelijkse portie graanproducten rijst, noedels en pasta. Daarna komen de aanbevolen porties groentegerechten, salades, gekookte groenten en soepen, gevolgd door de ring van vis, vlees en eieren. De onderste kleinste ring bevat zuivel en fruit. Tenslotte wordt met het steeltje op de tol, ook het veel drinken van water en thee aanbevolen.
Op de afbeelding is heel bewust ook een specifiek aandachtspunt opgenomen: de beweging van de tol wordt begeleid door een tekst waarin aangedrongen wordt op beheerst innemen van snacks en snoep. “Maak het niet te gek!”. Deze bescheidenheid wordt voor alle ringen van de tol aanbevolen. “Hara Hachi Bu” : Eet tachtig procent, luidt een Japans spreekwoord dat kinderen allemaal kennen. Wie vaker met hashi (eetstokjes) eet, weet dat het innemen van voedsel minder snel gaat en in kleinere hoeveelheden dan met de vork en lepel zo makkelijk schuift. Kleine porties zijn de regel in de Japanse keuken en bij de alledaagse maaltijden. Gerechten worden geserveerd op kleine borden en in kleine schaaltjes, waarbij de nadruk ligt op presentatie.
Wie Japans eten tot nu toe alleen maar associeert met sushi moet toch deze tol eens nader bekijken. Bovendien mag duidelijk zijn dat de Tol van Vijf iets geheel anders is dan de Kaart van Vijf, de afstreepkaart met vijf kolommen die je in elk All-You-Can-Eat-restaurant vindt.
Dát is een typisch Westerse uitvinding.
