Hij is al jaren niet meer stads’ hoogste, en zelfs zijn primaire reden van bestaan kwam, door alle andere hoogbouw, in het geding. Toch staat hij nog altijd synoniem voor de Japanse hoofdstad: Tokyo Tower, de zendmast in het hart van Tokyo. Hij komt voor in menig anime en LEGO nam ‘m op in zijn Architecture Series. Wanneer is de toren eigenlijk gebouwd? Waarom is hij oranje-wit geverfd? En, belangrijker nog – waarom lijkt-ie zo op de Eiffeltoren?
Toen de Japanse publieke omroep NHK in 1953 begon met het uitzenden van televisie vanaf het eigen dak, ontstond de vrees dat andere netwerken Tokyo binnen enkele jaren vol zouden bouwen met eigen zendtorens. Daarom besloot men tot één centrale toren die de hele Kantō-vlakte zou kunnen bestrijken. Het idee voor de Tokyo Tower was geboren – nu was het zaak een ontwerper te vinden, én een bedrijf dat ‘m wilde bouwen. Japan ligt op een breuklijn in de aardkorst, aardbevingen zijn er aan de orde van de dag.
Gelukkig beschikte Japan met Tachu Naito, de ‘torenprofessor’, over één van de vaders van de aardbevingsbestendige bouw. De grote aardbeving en daaropvolgende brand van 1923 lieten weinig heel van Tokyo, maar een door hem ontworpen bankkantoor doorstond de ramp met vlag en wimpel. Hij kon bovendien een cv overleggen met de Nagoya Tower (1954), de Tsutenkaku in Osaka (1956), de Sapporo Tower en de Beppu Tower (beide 1957). Waarlijk een shokunin.
Dat Naito zich bij het ontwerp van de Tokyo Tower baseerde op de Eiffeltoren, is niet vreemd: met zijn vier poten was het indertijd de meest stabiele optie bij aardschokken. En door het open ontwerp blaast de wind erdoorheen, in plaats van ertegenaan. Het past ook perfect in de Japanse traditie van kijken naar een bestaand, buitenlands ontwerp – en dat vervolgens verbeteren. Door slimme constructie zou de toren namelijk slechts de helft van de Eiffeltoren gaan wegen: 4000 ton. Naito stelde dat de Tower daardoor aardbevingen met twee keer de kracht van die van 1923, en tyfoons met snelheden van 220 kilometer, kon weerstaan. Hij had heel lang gelijk: pas in 2011 beschadigde de grote Tohoku-aardbeving de topantenne licht.
Hoger dan de Eiffeltoren
Dat klonk allemaal mooi en hoopgevend, maar Hisakichi Maeda, politicus en oprichter van televisienetwerk Nippon Denpatō, had nog wel één verzoek: of de toren alstublieft hoger kon worden dan het Empire State Building in New York, sinds 1931 met zijn 380 meter het hoogste gebouw ter wereld. “Als we dan toch een toren gaan bouwen, laat het dan ook maar gelijk de hoogste zijn”, luidden zijn legendarische woorden.
In een andere tijd had Maeda misschien wel zijn zin gekregen. Maar het waren de jaren ’50: Japan was nog herstellende van de verwoestingen van de Tweede Wereldoorlog, en materiaal was schaars. Berekeningen wezen uit dat de uiteindelijke hoogte, 333 meter op de top van de antenne, voldoende was om de beoogde reikwijdte van 150 kilometer te halen. Daarmee is de toren overigens wél 9 meter hoger dan de Eiffeltoren – iets wat Maeda ongetwijfeld deugd heeft gedaan.
In juni 1957 ging de eerste schop de grond in; in slechts 15 maanden voltooide aannemer Takenaka Corporation de toren. Dat mag gerust een klein wonder worden genoemd. Specialistische bouwvakkers moesten uit het hele land komen, hijskranen bestonden nog niet en bouwmateriaal was niet ruim voorhanden. In elk geval tot iemand bedacht om de Amerikaanse tanks om te smelten die de Koreaanse oorlog niet hadden overleefd. Op ieder moment waren 400 man aan het werk; in oktober 1958 werd de antenne op de top bevestigd en was het werk officieel voltooid.
Tokyo Tower is een belangrijke attractie
De Tokyo Tower had een belangrijke primaire functie, maar verwerd ook tot een symbool van de wederopstanding van Japan, krap 13 jaar na het verliezen van de Tweede Wereldoorlog. De toren mocht gezien en bewonderd worden, en dat gebeurde ook: met miljoenen bezoekers per jaar is het al een halve eeuw één van de belangrijkste attracties van Tokyo. De toren telt twee observatiedekken, een fors winkelcentrum op de begane grond, en bevat zelfs een bescheiden shinto-schrijn.
Het bezoekersaantal fluctueert echter wel; met onder meer de opening van Tokyo Disneyland in 1983 kreeg de Tower er een geduchte concurrent bij. Om toch als een romantisch avondje uit te kunnen blijven fungeren wordt de toren sinds 1989 volledig verlicht; voor verliefde stellen zijn de ‘irrumineeshons’ (de Japanse uitspraak van ‘illumination’) rond kerst het hoogst haalbare, maar bij de Tower is het ’t hele jaar december. Net als onder meer het Empire State Building wisselt de verlichting op themadagen van kleur, al draagt de toren overdag altijd een oranje-wit palet – het gevolg van de regels voor vliegverkeer. Eéns in de vijf jaar wordt de toren daarom volledig met de hand geverfd. Dat duurt één jaar, en vraagt elke keer 28.000 liter verf.
Niet meer de hoogste
De Tokyo Tower was ruim een halve eeuw de hoogste structuur van het land, maar niet langer hoog genoeg. Wolkenkrabbers kent Tokyo niet echt, maar het aantal steeds hogere gebouwen rondom de toren nam wel fors toe, dusdanig dat de zendkracht niet voldoende meer was voor digitale televisie. Een oplossing werd gezocht en gevonden in de Tokyo Skytree, die begin 2012 werd geopend en met 634 meter de op één na hoogste structuur ter wereld. Maar de Skytree mag zijn voorganger qua lengte dan voorbij zijn gestreefd; in de lijst van (i)conische Japanse structuren moet deze in de Tokyo Tower nog steeds zijn meerdere erkennen.
Adres en bereikbaarheid
4 Chome-2-8 Shibakoen, Minato City, Tokyo 105-0011, Japan
Klik op de Googlemap hiernaast om ‘m van dichtbij te bekijken. Dat kan sinds heel recent ook met Apple Maps op mobiele apparaten: tik daarvoor op ‘kijk rond’. Na de Verenigde Staten bracht Apple als eerste buitenlandse stad Tokyo in beeld.
Leuk weetje: tv-bons Maeda, die eveneens politicus was, heeft nog een tijdje druk uitgeoefend om een metrostation aan de voet te laten openen, maar is daarin niet geslaagd. De Tokyo Tower ligt daarom op (korte) loopafstand van metrostations Onarimon, Akabanebashi en Kamiyacho.
12 augustus 2020