Hoe blijven de Japanse spoorlijnen rendabel?

Wie in Tokyo de trein neemt, kan zich niet voorstellen dat spoorwegmaatschappijen moeite hebben om het hoofd boven water te houden. De trein zit immers altijd ramvol. Ook de shinkansen hogesnelheidstreinen tussen Tokyo en Osaka hebben over aantallen passagiers niet te klagen. Toch zijn er in het uitgestrekte land ook noodlijdende treintrajecten te over. Om de Japanse spoorlijnen rendabel te houden worden daarom verrassende oplossingen bedacht.

Japan beschikt over een fijnmazig spoorwegnet. Met de trein kun je eigenlijk overal komen, er is gedurende ruim 100 jaar 20.000 kilometer rails aangelegd. Daarmee heeft Japan het grootste en overigens ook meest geavanceerde spoorwegnetwerk van de wereld. We kennen allemaal de iconische hogesnelheidstreinen, shinkansen, die over aparte trajecten naast het traditionele spoor spuiten. We schreven uitgebreid over de Yamanote-lijn die in een ketting alle belangrijke wijken in Tokyo aan elkaar rijgt. We weten van de ongelooflijke stiptheid waarmee treinen aankomen en vertrekken. We verbazen ons over de integrale betaalwijze in de vorm van Suica en Pasmo-kaarten waarmee alle maatschappijen in het openbaar vervoer samen werken. Elke trein of bus accepteert deze gerieflijke creditkaart. We genieten van de omroepers die niet alleen in het Japans, maar ook in het Chinees/Koreaans en Engels uit de doeken doen waar we zijn en waar we kunnen uit- en overstappen. De top vijf van drukste stations ter wereld wordt al jaren ingenomen door Japan. De trein is daar zo gek nog niet. Toch?

Privatisering

Japanse spoorlijnenIn 1987 werd het staatsbedrijf Japan National Railways (JNR) opgeheven en opgesplitst in zeven geprivatiseerde maatschappijen, zes regionale ondernemingen voor reizigersvervoer en een nationaal opererend vrachtverkeersnet. Dat bleek nodig vanwege enorme financiële verliezen. Het bedrijf had op dat moment een schuld opgebouwd van ruim 323 miljard euro. Oei. De ook hier bekende methodes om schuld in te lopen hadden tot dan toe niet gewerkt: in vijftien jaar waren de prijzen van treinkaartjes meer dan verdrievoudigd, en lijnen met minder reizigers moesten het met steeds minder bakken doen. Minder rijtuigen, meer staan. Minder ritten. We schreven er al eerder over: dat alles kwam de beleving niet ten goede en deed het aantal reizigers nog meer afnemen.

Vandaag zijn het de drie grootste bedrijven op het Japanse hoofdeiland Honshu die het goed doen en zelfs beursgenoteerd zijn: JR East voor Tokyo en alles ten noorden ervan, JR West voor alles ten westen van Osaka en JR Central voor het midden van het grootste eiland Honshu. Maar de rest moet echt op de tellen passen. Bovendien zijn er ook trajecten die niet van JR zijn, maar door een veelheid aan particuliere ondernemingen worden geëxploiteerd. Het betreft hier vooral spoorlijnen in de uithoeken en overige dunbevolkte gebieden van het land. Zij moeten niet alleen op de tellen, maar zelfs op de kleintjes letten. Het platteland vergrijst en de bevolking neemt af, er zijn dus potentieel minder passagiers. Naarmate men ouder wordt neemt bovendien ook de behoefte aan frequent reizen af. De trajecten moeten gered worden door het toerisme, maar Japan heeft inmiddels ook een uitstekend wegennet.

Minder rijden dan maar? Langer door rijden met oud materieel? Minder bakken? Deze regionale lijnen rijden al met hooguit twee of drie rijtuigen. Onbemensde haltes? Ja, ook. Deze kleine spoorlijnen denken de laatste jaren echter niet zo zeer in kostenbesparing maar investeren nagenoeg allemaal in service en beleving.

Onder stoom

Japanse spoorlijnenWe gaven al eerder voorbeelden. Tama, de kattige stationschef is er een, en een aantal lijnen heeft de stoomlocomotief uit de mottenballen gehaald om de treinreis luister bij te zetten. Soms is dat zoals bij de Oigawa Railway Company een locomotief in de vorm van Thomas de trein, die ook in Japan razend populair onder kinderen is. Soms betreft het zoals de Botchan train in Ehime een omgebouwde dieselmotor-unit. De carrosserie van de stoomlocomotief is er omheen geplakt, er hoeven geen watertorens en bekolingsinstallaties te worden opgetuigd en de luchtvervuiling is minder. Althans minder visueel opvallend. Er zijn in Japan minstens acht spoortrajecten waar stoom de beleving bevordert. De treinrit is bijzonder, de remise is vaak ook een museum en aan boord worden miniaturen, thematische bento lunchtrommels en andere gadgets en parafernalia verkocht. Thomas en zijn vrinden redden op deze wijze de overige traditionele vloot van de maatschappij en zijn aldus werkelijk de “Hero of the rails”.

Treinen met de Rokumon: ‘Leisurely en Luxurious’

Japanse spoorlijnenMaar ook zonder stoom kunnen service en beleving tot op grote hoogte worden opgestuwd. Karuizawa in de prefectuur Nagano is zomer en winter een populaire toeristische bestemming. In de winter wordt er geskied, in de zomer grijpen de Edokko, de inwoners van Tokyo, de kans om in de koele bergen even te ontsnappen aan de snoeihitte van de Kantō. Vanaf Nagano-stad is het maar 30 minuten met de Shinkansen. Maar je wordt inmiddels ook verleid om de reis af te leggen met de Rokumon, de Shinano Railway Special. Je doet er dan twee uur en twintig minuten over, maar je krijgt er heel wat voor terug. Niet alleen kun je wat rustiger genieten van het adembenemende berglandschap van de Japanse Alpen, je kunt als je wilt je zelf ook te buiten gaan aan een wijnarrangement. Ik zeg doen! De Shinano Railway company investeert met lokale wijnboeren om de wijnen te promoten en werkt samen met gerenommeerde restaurants om een knappe kaasplank te serveren of een luxe Kaiseki-cuisine voor te schotelen aan boord. De rijtuigen zijn omgebouwd tot restaurantnissen, die door shoji van elkaar gescheiden worden. Bij het vertrek wordt de eerste rosé ingeschonken, en de rest van de reis wordt aan nog vier uitstekende wijnen genipt terwijl het landschap aan je voorbij trekt.

Het blijkt een eclatant succes. Shinano ziet haar noodlijdende lijn weer bijtrekken. Blijkbaar is snelheid van reizen niet altijd het criterium. In slechts enkele maanden wist de maatschappij haar treinen weer volledig vol te boeken. In de komende maanden blijft dat zo. Het zijn overigens met name dames die de wijnreis boeken.

Voor meer initiatieven in spoorservice en beleving verwijzen we graag naar het wekelijks feuilleton van omroep NHK. Japan Railway Journal laat in korte afleveringen zien hoe met name de kleine spoorweglijnen met succes het reizen per spoor nieuw leven in blazen. Ook de bovengenoemde Japanse variant op de borrelbus-maar-dan-totaal-anders is daar te genieten. De trein is daar zo gek nog niet.

Eén gedachte over “Hoe blijven de Japanse spoorlijnen rendabel?

  1. Hoewel de Japanse spoorwegen fantastisch zijn en de punctualiteit van de Shinkansen legendarisch is beschikt Japan echt niet over het grootste spoornetwerk ter wereld hoor.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *