Op 11 maart 2011 werd de Tōhoku-regio geschokt door een aardbeving met maar liefst een kracht van 9 op de schaal van richter. De tsunami die door deze beving werd veroorzaakt, vaagde niet alleen complete dorpen van de kaart, maar beschadigde ook de Kerncentrale bij Fukushima. Drie reactoren raakten zwaar beschadigd en door toedoen van waterstofexplosies kwam een wolk radioactief materiaal vrij. Dorpen in de directe omgeving van de centrale moesten worden geëvacueerd en alle kerncentrales van Japan werden uit voorzorg uitgeschakeld. Je zou denken dat Japan nóóit meer kernenergie zou willen gebruiken. Wat is nodig voor een hernieuwbaar Japan?
De ramp bracht wel een discussie op gang in de Japanse politiek over de afhankelijkheid van kernenergie. De toenmalige premier Naoto Kan opperde in 2011 dat naast het veiliger maken van kernenergie, ook hernieuwbare energiebronnen als wind en zon een rol grotere rol moesten gaan spelen in de Japanse energievoorziening. Kan ontvouwde zelfs plannen om de meeste kerncentrales op termijn te sluiten. Helaas kwam zijn regering ten val en werd zijn centrum-linkse Democratische Partij vervangen door de Liberale Democratische Partij, die weer een rechts, conservatief beleid hanteerde. Shinzo Abe, de nieuwe premier, besloot om een tegenovergestelde koers te varen en maakte bekend dat Japan juist meer kerncentrales zou gaan openen. Volgens zijn regering was het ongeluk in Fukushima zeker te voorkomen geweest, maar het ontbreken van directe sterfgevallen en de relatief geringe verspreiding van radioactieve straling waren voor Abe geen reden om kernenergie af te zweren. Integendeel, de Japanse economie zou zich alleen kunnen ontwikkelen met behulp van kernenergie. Dit zou veruit de goedkoopste optie zijn voor een land dat bijna al zijn grond- en brandstoffen moet importeren, stelde Abe.
Kritisch tegengeluid
Hiroyuki Kawai, een 71-jarige advocaat uit Tokyo, verbaasde zich hogelijk over de nieuwe koers van de regering, en besloot om Japans problematische relatie met kernenergie aan de kaak te stellen. Een dappere daad, omdat de Japanse overheid en het bedrijfsleven kernenergie de afgelopen 50 jaar hebben afgeschilderd als een veilige en noodzakelijke bron van energie. Het is vaak taboe om op de schaduwkanten van kernenergie te wijzen, ook in de conservatieve wereld van het ondernemingsrecht waar Kawai oorspronkelijk in werkte. Daarom besloot Kawai twintig jaar geleden alle verdiensten die hij als advocaat had verworven te gebruiken om films te maken over de gevaren van kernenergie.
Kawai maakte tot nu toe drie films. In zijn eerste film Nuclear Japan: Has Nuclear Power Brought Us Happiness? (2014) deed hij nauwkeurig verslag van de situatie in de kerncentrale in Fukushima en het ongeluk in de gelijknamige plaats. De tweede productie, Nuclear Japan: The Nightmare Continues (2015) gaat over de nasleep van het ongeluk vier jaar later. Kawai toonde aan dat een ongewoon groot aantal kinderen uit Fukushima schildklierkanker kreeg na de kernramp. Ook wees hij op de nalatigheid van energiebedrijf Tepco, dat niet genoeg had gedaan om de ramp te voorkomen en de medewerkers achteraf blootstelde aan een onverantwoord grote hoeveelheid straling toen zij de beschadigde reactoren in bedwang moesten houden en ontmantelen.
Hernieuwbaar Japan: verstrengeling van belangen
De gevolgen van de kernramp bij Fukushima en nalatigheid van Tepco en officiële instanties sterkten Kawai nog meer in zijn overtuiging dat Japan kernenergie beter af kan zweren en op zoek moet gaan naar duurzame alternatieven. In zijn nieuwste film, Renewable Japan – The Search for a New Energy Paradigm (2017) bezoekt Kawai samen met Tetsunari Iida, een vooraanstaande energie-expert, bedrijven, overheden en energiepioniers uit binnen- en buitenland die bezig zijn om hun energievoorziening te verduurzamen. Ze doen Kopenhagen aan, dat de eerste energieneutrale hoofdstad ter wereld wil worden, nemen een kijkje bij boeren die hun energie volledig uit zonnepanelen halen en bezoeken windmolenparken. Gaandeweg blijkt dat deze duurzame energie ook volop voorhanden is in Japan. Het land blijkt zelfs over negen keer zoveel hernieuwbare energiebronnen te beschikken als Duitsland!
Weinig Japanners weten echter dat dit het geval is. De overheid en het bedrijfsleven blijken bewust kernenergie te promoten, omdat de economische belangen vaak nog steeds zwaarder wegen dan de veiligheid van de Japanse burgers. Kawai stelt onomwonden dat politiek en bedrijfsleven goed verdienen aan de huidige situatie en duurzame alternatieven daarom niet of nauwelijks toe staan op de energiemarkt. Hij ziet wel dat de roep naar duurzame en veilige energie onder de Japanse bevolking eindelijk groter wordt en hoopt dat zijn film zal bijdragen aan een omslag in het denken van het grote publiek. Kawai is een man-met-een-missie, bevlogen en gepassioneerd. Op Youtube is bijvoorbeeld een (vertaald) interview uit 2015 te genieten waarin hij de pers informeert over zijn tweede film Nuclear Japan: The Nightmare Continues. Je krijgt een uitstekend beeld van de man en zijn motieven.
In Japan start de regering Abe de kolencentrales ondertussen weer op.
Bekijk de eerste twee films op IMDB
- Nuclear Japan: Has Nuclear Power Brought Us Happiness? (2014)
- Nuclear Japan: The Nightmare Continues (2015)