In Japan is de naam van een kind niet perse onmiddellijk na de geboorte bekend. Er wordt ook geen geboortekaartje verstuurd zoals wij dat hier gewoon zijn. Moeder en vader nemen in alle rust de tijd om hun kind eerst te leren kennen en maken pas daarna de inmiddels passende naam voor hun kind bekend. Ze mogen daar gerust veertien dagen over doen. Geboorte in Japan is omgeven met nog meer tradities.
De geboorte van een kind is een groot feest. Altijd. Overal ter wereld. Ouders en grootouders zijn er blij mee en de vlag gaat uit. In Japan is zelfs de hele natie gelukkig want het land vergrijst razendsnel en men vreest enigszins voor het uiteindelijk verdwijnen van de bevolking. Een geboorte moet daar dan ook zo goed mogelijk gefaciliteerd worden. Waar we in Nederland graag kiezen voor een thuisbevalling, is dat in Japan eigenlijk geen optie. In Japan bevalt een zwangere vrouw in het ziekenhuis in de woonplaats van haar ouders. Naast de reguliere ziekenhuizen zijn er ook geboorteklinieken die moeder en kind met gespecialiseerde zorg en – letterlijke – warmte omringen. Aangezien het aantal klinieken en ziekenhuizen niet al te groot is en ook het gespecialiseerde personeel uitdunt, is het niet ongebruikelijk om onmiddellijk na de bevestiging van de zwangerschap de plek in het ziekenhuis alvast te regelen.
Kraamhulp als roeping
Gekozen wordt voor een voorziening in de woonplaats van de ouders van de aanstaande moeder, omdat na de ziekenhuiszorg gedurende de eerste zeven dagen, moeder en kind de eerste maand zullen inwonen in het huis van haar ouders. Zo krijgt de kersverse moeder alle rust en hulp om te genieten van haar kind. Dat is nog eens kraamhulp. Deze traditie geldt bij de geboorte van de eerste baby, wanneer er al eerdere kinderen zijn trekken oma (en vaak ook opa) andersom een tijdje bij het gezin in. In Japan is de meeste kraamhulp geen professie maar een roeping. Moeder kent haar dochter en dochter kan putten uit de enorme technische en mentale ervaring van haar moeder. De band tussen moeder en dochter is al sterk, maar bereikt hier een nieuw hoogtepunt.
Cijfers geven aan dat deze moeder-dochtertraditie bijdraagt aan een gelukkige tijd. Een in 2018 gepubliceerd onderzoek van Unicef toont aan dat van alle landen ter wereld zuigelingensterfte in Japan het minst voorkomt. In Japan overlijdt één op 1111 kinderen in de periode direct na de geboorte. (Ter vergelijking, in Nederland is dat één op 400).
Vader heeft het nakijken
De nieuwe vader heeft een beetje het nakijken. Hij is – binnen het kader van traditie – niet bij de bevalling en bezoekt zijn gezin de eerste maand bij zijn schoonouders. Zijn belangrijkste actie verrichtte hij negen maanden geleden, vandaag zit hij in de wachtkamer. Wanneer de aanstaande moeder vindt dat hij wel degelijk bij de bevalling moet zijn is dat uiteraard wel toegestaan, maar wordt vader dringend geadviseerd om een cursus te volgen. Net als in Nederland kiest men graag om de bevalling zonder pijnstillers uit te voeren. Een niet-getrainde echtgenoot zou behoorlijk kunnen schrikken. Zodra besloten moet worden om een keizersnede uit te voeren, helpt het cursuscertificaat niet, vader moet dan alsnog de gang op.
De gedachte achter het niet nemen van pijnbestrijders of kalmeringsmiddelen wordt ingegeven door een boeddhistisch idee: Wanneer je de pijn van een bevalling aankunt dan ben je beter voorbereid op de nog grotere uitdaging…. een kind opvoeden. En pijn doet het. In Japan is het hardop lucht geven aan pijn niet bon ton. Pijn doet het, maar we schreeuwen niet.
Hesono-o
Onmiddellijk na de geboorte wordt vader weer verwacht. Hij mag delen in het nieuw geluk, maar moet ook een belangrijke handeling uitvoeren. Vroeger werd deze ceremonie aangeduid als Hesono-o: De navelstreng wordt schoongemaakt, met papier omwikkeld en in een herinneringsdoosje geplaatst. Aan vader wordt de doos aangereikt en hij neemt de taak op zich om de doos te bewaren tot op het moment dat het kind het huis verlaat. De traditie bestaat nog steeds en menig kind heeft een Kotobuki bako, een herinneringskistje van hout, met daarin een pop in kimono, die de navelstreng bevat.
Oshichiya meimeishiki: de ceremonie van het naamgeven
Na veertien dagen moet de boreling ingeschreven zijn in het Japans bevolkingsregister Koseki, de burgerlijke stand. Daar is het geboortecertificaat van het ziekenhuis bij nodig, waar alleen de datum en familienaam op staat en dochter van.. of zoon van.. Er is dus fors wat speling in het vaststellen van de juiste roepnaam, maar meestal wordt op de zevende dag de gekozen naam met een kleine ceremonie bekend gemaakt. Vader kalligrafeert naar beste kunnen de roepnaam op een speciaal papier of geprepareerde houten plank en hangt deze Meimeisho in aanwezigheid van familie en vrienden op een prominente plaats in huis. Op hun beurt overhandigen de aanwezigen hun Shugibukuro, ‘enveloppen met inhoud’, een kleine geldelijke bijdrage, aan het nieuwe gezin. Vervolgens wordt geheel volgens traditie samen gegeten. Daarbij zal in elk geval rode rijst en zeebaars op tafel komen aangezien deze Sekihan en Tai als gegarandeerd voorspoedig voor het pasgeboren kind worden beschouwd.
Miyamairi – de eerste keer naar de schrijn
Het eerste bezoek aan een schrijn is een traditioneel Shinto-overgangsritueel voor pasgeborenen in Japan. Ongeveer een maand na de geboorte (31 dagen voor jongens en 33 dagen voor meisjes) brengen ouders en grootouders het kind naar een Shinto-heiligdom, om dankbaarheid te betuigen aan de kami voor de geboorte van de baby en een priester te laten bidden voor gezondheid en geluk.
Okuizome – de eerste maaltijd
Na honderd dagen wordt moedermelk afgebouwd en wordt het tijd voor het echte werk. Een traditionele Japanse maaltijd wordt voor de baby neergezet. Voor een jongetje geserveerd in kommetjes van voornamelijk rood lakwerk, meisjes krijgen een zoveel mogelijk zwart servies. Okuizome is het ‘eerste eten’. Deze traditie wordt ook wel Hashihajime genoemd, omdat het het ‘eerste gebruik van de eetstokjes’ markeert. Het ziet er smakelijk uit, ofschoon de zeebaars voor een dreumes beslist een uitdaging lijkt. Het kind zal er vermoedelijk geen hap van eten, maar de ouders wensen middels deze symbolische daad dat het hun kind nooit aan eten zal ontbreken.
Naamconventies
Terug naar de naam van de kleine. Er zijn geen naamconventies zoals we die in Nederland gewend waren; het kind hoeft niet vernoemd te worden, hoeft niet de naam van een opa of oma te dragen. Er zijn ook geen extra namen zoals wij de doopnamen ken(d)en. Achternaam en roepnaam zijn genoeg. Nu en dan wordt nog wel eens teruggegrepen op uit China overgenomen tradities waarbij een kind een naamkarakter krijgt van een element dat in de achternaam ontbreekt zodat hiermee een nieuw evenwicht wordt bereikt. Wanneer in de achternaam een van de vijf basiselementen ijzer, hout, water, vuur en aarde voorkomen, wordt gepoogd om een ander element toe te voegen. Wie ‘Van de Berg’ heet kan wellicht best een met water geassocieerde naam krijgen. Beekje van de Berg?
Mannelijke voornamen eindigen vaak op -suke, -hiko, -hei, -o, -shi, -to of -ru, Vrouwelijke voornamen eindigen vaak op -ko, -mi, -ri, -chi, -ka, of -ue. Lees hierover verder in een eerder verschenen artikel over naamvolgorde in Japan.
De naam die je als kind mee gaat dragen voor de rest van je leven wordt in elk geval met zorg gekozen. De traditie om eerst eens goed kennis te maken en daarna pas de naam te geven is een charmante. Het voorkomt dat een uiteindelijk teruggetrokken jongen het met Storm moet zien te doen, of dat een een uitbundig Roosje beter Vulkaan had willen heten.
16 september 2019
Erg leuk en informatief stuk. Ik ben geïnteresseerd in dit onderwerp omdat 22 juni mijn 2e half-Japanse kleindochter is geboren. Ik wist er dus al wel een en ander van, maar sommige dingen waren nieuw voor mij. Het is een prettig leesbaar artikel, en ik ga zeker de andere berichten van Cees binnenkort lezen.