Te midden van een perfect georganiseerde en uitgevoerde openingsceremonie van de Paralympische Spelen in Tokyo wist een dertienjarig meisje ons ontroerend aan te tonen dat ook met maar één vleugel én de juiste wind alles mogelijk wordt.
Het Japans kent geen meervoud. Tsubasa kan evenzeer één vleugel zijn als twee. Je zult het aantal moeten afleiden uit de rest van de zin en uit de context waarin deze gebruikt wordt. Én uit wat je al weet, om te kunnen vliegen heb je er immers twee nodig. Wie er maar één heeft zit bij de pakken neer en waagt zich niet buiten.
Op straat of perron zien we niet of nauwelijks mensen in een rolstoel, met een blindenstok of verstandelijke handicap. Japan faciliteerde tot voor kort de openbare ruimte niet echt en stigmatiseerde het hebben van een beperking. Gehandicapten in Japan voldoen nu eenmaal niet aan de norm. En dat is lastig in met name Japan, waar een berucht gezegde luidt: “de spijker die uitsteekt, wordt naar beneden geslagen”. Eenvormigheid en uniformiteit komen de groep veel meer ten goede. Zo kregen mensen met een lichamelijke beperking niet zonder meer toegang tot een school of universiteit, ook al zijn ze verstandelijk net zo capabel als gegadigden zonder handicap. Zo was het in de afgelopen decennia, maar inmiddels steekt er een andere wind op.
Een nieuwe wind van verandering
Japan steekt de nek moedig uit in het organiseren van de Spelen tijdens de coronapandemie, maar committeert zichzelf daarmee ook – even moedig – aan het besef dat gehandicapten óók tot de groep behoren. Even normaal zijn als ieder ander burger, evenveel recht hebben en met de juiste facilitering evenveel bijdragen aan de groep als geheel. Diversiteit en inclusie horen in een samen-leving. Japan maakt een statement en roept haar inwoners op tot omdenken. De Openingsceremonie van de Paralympics geeft daar krachtig, prachtig uitdrukking aan. Corona of niet, niet eerder namen zoveel niet-atleten deel aan de opening. Dragers van landnamen, aanmoedigers, gastvrouwen en -heren, officials, acteurs, dansers en ballerina’s die lieten zien dat ze er waren en een regenbui niet uit de weg gaan.
“We have wings”
De keizer van Japan gaf aan deze editie van de Paralympische Spelen exact dezelfde Goede Zegen als enkele weken geleden aan de Olympische. Het maakt geen verschil, helden zijn het om het even. De president van het International Paralympic Committee (IPC), de Braziliaan Andrew Parsons, was een stuk uitbundiger en bevlogener dan zijn Olympische evenknie. Hij overtuigde in een inspirerende (en veel kortere) toespraak dat met de steun van internationale organisaties, het maatschappelijk middenveld, het bedrijfsleven en de media in de komende tien jaar de 1,2 miljard mensen met een handicap ter wereld centraal gesteld moeten en zullen worden op de inclusieagenda. Voor de 15 procent met een handicap in de wereld op mondiaal niveau is WeThe15 beweging opgericht.
“De Paralympische Spelen zijn zeker een platform voor verandering. Maar alleen om de vier jaar is niet genoeg. Het is aan ieder van ons om elke dag een rol te spelen om te zorgen voor een meer inclusieve samenleving in onze landen, in onze steden, in onze gemeenschappen.”
Prachtige woorden, vurig gebracht. Wellicht naderhand zelfs ‘gevleugelde woorden’. Maar veel meer nog dan met woorden drukte het centrale verhaal van het Little One-Winged Plane uit dat als we de de moed opbrengen, we werkelijk alles kunnen doen.
We maken tijdens de centrale voorstelling “We have wings” kennis met hoofdpersoon Yui Wago, dertien jaar oud en ten gevolge van een aangeboren aandoening door disfunctie van de bovenste en onderste ledematen aan een rolstoel gebonden. Zij is een klein eenvleugelig vliegtuig en droomt ervan door de lucht te vliegen, maar heeft omdat ze maar één vleugel heeft haar droom opgegeven. De voorstelling toont haar persoonlijke reis om haar fysieke beperking te overwinnen en andere vleugels te vinden om de gedachte beperking van zich af te schudden. Daar is moed en zelfvertrouwen, geloof in eigen waarde en kunnen voor nodig. Voor haar hoofdrol bij de openingsceremonie had Yui nog nooit eerder geacteerd. Welaan, ons blies ze omver.
Daarnaast is er ook hulp of aanmoediging bij nodig om wat je zelf niet kunt aan te vullen. Omstanders in de voorstelling stimuleren, faciliteren, dragen voorbeelden aan en oplossingen. Zij maken wind. Ook mét vleugels kan er zonder de juiste wind immers niet gevlogen worden. Dit verhaal werd gebracht door artiesten met een verscheidenheid aan beperkingen, van gezichtsvermogen en een tekort aan onderste ledematen tot dwerggroei en hersenverlamming. En, net als de atleten, gewoon helden.
Vleugels
Japan – en de wereld – nemen zich voor om deze helden tijdens de Spelen en in de komende tien jaar ‘onder de vleugels’ te nemen. Expliciete aandacht en facilitering om verrassende kwaliteiten naar boven te brengen. Yui ‘gaf ons gisteren vleugels’. Het gaat goed. Alles is mogelijk. Kijk het maar terug.
En wat vindt Yui Wago er zelf van? De Asahi Shimbun (de meest gerespecteerde krant van Japan) sprak haar en de regisseur aan. Hieronder de vertaling van het artikel door Shuhei Nomura dat verscheen op 25 augustus, daags na de Opening.
De 13 jaar oude Yui Wago, die tijdens de openingsceremonie van de Paralympics in Tokio op de avond van 24 maart in een rolstoel een expressief optreden gaf als een “vliegtuigje met één vleugel”, had nog nooit eerder geacteerd, maar slaagde voor een auditie waaraan meer dan 5.000 mensen deelnamen.
Wally Kinoshita, de regisseur die haar interviewde en besloot haar het podium te geven, zei: “Haar is gezicht is erg expressief en ze heeft een pure kant en een volwassen kant. Ze kan een grote rol spelen. Ik geloof dat mensen in heel Japan en de wereld door haar gefascineerd zijn”.
Yui Wago is een tweedejaars middelbare scholiere in Tokyo. Door een aangeboren ziekte kan ze haar benen en linkerhand niet vrijelijk gebruiken. Op school is Wago lid van de leerlingenraad en speelt ze graag in de fanfare. “Mensen zeggen vaak dat ze veel praat, veel lacht, veel vrienden heeft en goede communicatieve vaardigheden heeft.”
Tegen het einde van de ceremonie was te zien hoe zij alleen in een rolstoel over de 20 meter lange landingsbaan rende. Het is niet gemakkelijk voor Yui Wago, die moeite heeft haar linkerhand te gebruiken, om zonder belemmeringen gebruik te maken van een rolstoel, maar ze heeft geoefend voor deze dag.
Wago zegt: “Ik ben vaak onder de indruk van de artiesten om me heen, en ik ben blij dat ik erbij kan zijn. Ik denk dat het een wonder is dat ik die mensen deze keer heb kunnen ontmoeten, dus dat wil ik koesteren”.
Ze speelde haar rol glansrijk en huilde backstage. Een woordvoerder van de ceremonie zei: “De cast om haar heen riep naar haar, en haar ouders omhelsden haar. Ik denk dat ze overliep van emotie,” zei hij na de openingsceremonie.