Als ik met vrienden of familie een gesprek heb over de relatie tussen Japan en China, komt het gesprek automatisch op het conflict omtrent de Senkaku/Diaoyu-eilanden in de Oost-Chinese Zee. Het afgelopen jaar waren er meerdere malen kleine disputen tussen de twee landen die uiteindelijk steeds neerkwamen op dezelfde discussie, namelijk welk land de rechtmatige eigenaar van deze eilandengroep is. Wat veel mensen echter niet weten, is dat dit conflict niet op zichzelf staat: er speelt nog een apart territoriaal conflict tussen China en Japan omtrent de Oost-Chinese Zee in het algemeen.

De Oost-Chinese Zee wordt ingesloten door de Gele Zee in het noorden, de Zuid-Chinese Zee en Taiwan in het zuiden, de Japanse eilanden in het oosten, en het Chinese vasteland in het westen. Het conflict tussen China en Japan over deze zee is ontstaan doordat beide landen volgens de regels van het VN-zeerechtverdrag UNCLOS op een verschillende manier hun zeegrenzen afbakenen. Japan trekt zijn maritieme grenzen op basis van het principe van exclusieve economische zones, terwijl China zijn maritieme grenzen trekt op basis van het principe van het continentale plat. Deze verschillende manier van grenzen trekken leidt ertoe dat de maritieme grenzen van China en Japan in de Oost-Chinese Zee elkaar overlappen, zoals te zien op bijgaande afbeelding.

Door deze overlappende territoriale claims ontstaan er eens in de zoveel tijd disputen tussen de twee landen. De Japanse overheid heeft in het verleden al een voorstel gedaan om deze maritieme grenzen opnieuw te trekken, zodat er geen overlap meer zou zijn. De Chinese leiders gingen hier echter niet mee akkoord.

Nu is de vraag waarom het veranderen van deze grenzen zo gevoelig ligt. Veel politicologen en journalisten verklaren dit door te wijzen naar de eventuele aanwezigheid van grote voorraden olie en gas onder de Oost-Chinese Zee. Reeds in 1968 speculeerde de VN dat het continentale plat tussen Taiwan en Japan mogelijk een van de grootste oliereservoirs ter wereld is. Meer recent schatte de US Energy Information Administration in dat er tussen de 60 en 100 miljoen olievaten en tussen de een en twee biljoen kubieke voet aan aardgas te op te pompen zijn. Aangezien zowel Japan als China een groot tekort heeft aan binnenlandse energiebronnen, zouden beide landen dus baat hebben bij het bezit van deze wateren. De politicologen en de wereldpers in het algemeen leggen daarom ook vaak de link tussen de grote olie- en gasvoorraden in de Oost-Chinese Zee en het Japans-Chinese conflict omtrent de Diaoyu/Senkaku-eilanden. Zij beweren dat de Diaoyu/Senkaku-eilanden van strategisch belang zijn, omdat het bezit van deze eilandengroep de claim over de omstreden wateren en de energiereservoirs zou kunnen versterken.

Naar mijn mening is deze redenering echter te kort door de bocht. De conflicten tussen China en Japan in de Oost-Chinese Zee en omtrent de Diaoyu/Senkaku-eilanden zijn niet alleen energieconflicten. Op het eerste gezicht zou je zeggen dat het conflict in de Oost-Chinese Zee voornamelijk draait om energie. Zowel Japan als China wil niet dat de andere partij de energiebronnen ook maar enigszins aantast. Toen bijvoorbeeld in 2004 twee Chinese bedrijven aanstalten maakten om de aardgasvelden in het Chinese gedeelte van de Oost-Chinese Zee verder te ontwikkelen, protesteerde de Japanse regering fel omdat ze bang was dat er gas van onder Japanse wateren uit zou vloeien.

Het territoriale conflict in de Oost-Chinese Zee is echter intiem verbonden met het conflict omtrent de Diaoyu/Senkaku-eilanden, en in dit laatste conflict zijn energiebelangen absoluut niet het voornaamste strijdpunt: hier komen ook historische disputen bij kijken. China beweert dat de eilanden al bij China horen sinds de tijd van het Chinese Rijk, en dat Japan de eilanden onterecht heeft verkregen tijdens zijn imperiale opmars en de daaropvolgende Tweede Wereldoorlog. De Chinese bevolking associeert het Japanse bezit van de eilandengroep met het Japanse oorlogsverleden, waar China erg onder geleden heeft. Het Japanse standpunt is dat de Diaoyu/Senkaku-eilanden van oudsher niemandsland zijn, en dat Japan ze daarom destijds rechtmatig toegeëigend heeft.

De historische ruzies omtrent de Senkaku/Diaoyu-eilanden vallen dus samen met de energiebelangen van de Chinese en Japanse regeringen in de Oost-Chinese Zee. Hierdoor is het in theorie aparte conflict omtrent de maritieme grenzen uitgebreid verbonden met het conflict omtrent de eilandengroep. Bij het bereiken van een oplossing voor deze conflicten zal er dus ook goed rekening moeten worden gehouden met de mate waarin de zaken met elkaar verstrengeld zijn.