Het kan erg lastig zijn om een buitenlander te zijn in een Japans bedrijf. Ook al spreek je de Japanse taal vloeiend, dan nog zijn er talloze ongeschreven regels, die je pas na lange tijd begrijpt. Zelfs voor Japanners is het lastig om de mores van een nieuw bedrijf onder de knie te krijgen. Lees verder
Van oudsher wordt in Japan neergekeken op mensen die niet direct binnen de groep passen. Soms worden ze zelfs gezien als een directe bedreiging voor de groep. Deze bevooroordeelde houding jegens het individu dat niet bij een groep wil horen stamt uit de feodale periode. Toen Japan echter het feodale system afschafte en langzaam maar zeker een moderne geïndustrialiseerde samenleving werd, bleef deze houding grotendeels intact. Het duurde nog tot de jaren ’70 en ’80 van de vorige eeuw voordat individueel denken en handelen echt in zwang raakte. Dit was echter vooral te danken aan de opkomst van de computerindustrie, waarin individualiteit hoog gewaardeerd wordt. Wel kregen enkele Japanners, die op eigen kracht carrière hadden weten te maken, veel aandacht vanuit de media. Deze mensen kregen het label furita opgeplakt, dat van het Engelse ‘freelance writer‘ is afgeleid. In dit artikel ga ik nader in op deze groep mensen, die zich niet in het traditionele systeem laat duwen. Lees verder
De eigenaardigheden van de Japanse bedrijfscultuur kwamen op onze blog al enkele keren aan de orde. In tegenstelling tot de proactieve houding die directeuren tegenwoordig van een werknemer in het Westen en met name Amerika verwachten, handelt de Japanse werknemer vooral vanuit het belang van het collectief in zijn bedrijf. Van vroeger uit ligt de nadruk op het vermijden van al te veel aandacht, niet in moeilijkheden komen en bovenal geen fouten maken. De beste manier om geen misstappen te begaan is in Japan het vermijden van eigen initiatief. Dit is te bereiken door naar iedere collega welwillend te zijn en opgedragen klussen van meerderen gehoorzaam uit te voeren. Deze manier van werken heet ook wel happou bijin (aardig naar iedereen). Lees verder
Menig bezoeker van Japan zal het hoge niveau van etiquette zeker eens zijn opgevallen. Deze hoog ontwikkelde omgangsvormen doordringen de manier waarop men zit, staat, wandelt, buigt en bepalen grotendeels de dagelijkse maaltijd. Deze in veel andere landen vrij alledaagse gebruiken werden in de Tokugawa-periode (1603-1868) in Japan verfijnd totdat ze de vorm en essentie aannamen van ceremoniële handelingen. De samurai (krijgersklasse) namen er de tijd voor om zich in deze elegantie te bekwamen en aldus buitengewone fysieke vaardigheden te ontwikkelen. Met name in gevechten kon men menig vijand verslaan door gebruik te maken van nauwkeurige bewegingen. Het beheersen van de samurai-etiquette werd bekend onder de noemer shitoyaka, dat zoveel betekent als elegantie of gepolijst gedrag. Het grote publiek denkt vaak dat dit in het huidige Japan alleen nog tot uiting komt in traditionele sporten zoals boogschieten en judo. De volledige Japanse samenleving is echter nog steeds doortrokken van shitoyaka. In dit artikel zal ik een aantal hedendaagse voorbeelden geven. Lees verder
In dit vijfde deel van de reeks culturele codewoorden wil ik het graag hebben over het begrip shakkei (geleend landschap). Sommigen van jullie zijn al in Japan geweest en moeten de esthetische kwaliteit waarvan Japan doordrongen is hebben opgemerkt. Camera’s van Japanse makelij bezitten vaak net wat meer detail of goed doordachte hulpmiddeltjes dan de buitenlandse concurrentie. Vreemde technologie wordt geabsorbeerd en vaak in miniatuurvorm opnieuw gemaakt. Ook is Japanse etiquette gebaseerd op het reduceren van al te bruuske bewegingen naar zeer subtiele gebaren waarmee een wereld van verschillende sociale betekenissen kan worden opgeroepen. Bij shakkei vindt eenzelfde reductie plaats, namelijk het weergeven van een uitgestrekt landschap met al zijn eigenschappen in een miniatuurvorm. Lees verder
Eén van de meest invloedrijke culturele codewoorden in Japan is het begrip atarimae (‘natuurlijk’, ‘vanzelfsprekend’). Zoals ik eerder in deze serie al schreef liggen sociale omgangsvormen in Japan erg vast. Door de eeuwen heen ontstonden standaarden die gedragingen zowel zichtbaar als onzichtbaar in grote mate bepalen. Daardoor is het gedrag van veel Japanners vaak beter te voorspellen dan dat van menig buitenlander. Dit betekent echter niet dat ze ook beter te begrijpen zijn voor de buitenstaander. In dit vierde deel van de reeks Culturele Codewoorden ga ik verder in op de invloed van atarimae in de Japanse samenleving en de valkuilen die dat begrip met zich mee brengt. Lees verder
Van oudsher hebben de Japanners nooit veel opgehad met mensen die rap van de tongriem zijn gesneden. Mensen die blijk geven van een dergelijke vaardigheid worden vaak al snel als onbetrouwbaar en eerloos gezien. Hoewel veelpraters in Nederland soms ook op hun tellen moeten passen, wordt deze eigenschap hier over het algemeen veel minder negatief gewaardeerd. Nederlandse en andere westerse handelsdelegaties die zaken willen doen in Japan krijgen dan ook vaak het label Ageashi (struikelen over je eigen tong) opgeplakt. In dit derde deel van culturele codewoorden wil ik graag ingaan op de ontstaansgeschiedenis van dit begrip en de problemen die het oplevert in het handelsverkeer tussen Japan en de westerse wereld. Lees verder
In het westen is denken en handelen vanuit het individu volkomen ingebed in de cultuur. Belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen waren nooit gedaan en politieke revoluties hadden wellicht nooit plaatsgevonden als een individu zich niet anders had gedragen dan de groep. In Japan echter is het op individuele basis handelen een betrekkelijk zeldzaam fenomeen. Van oudsher worden beslissingen genomen nadat de groep eerst uitgebreid is geraadpleegd. Tijdens de feodale Tokugawa periode (1603-1868) werden mensen op systematische wijze onderwezen in om beslissingen pas te nemen na overleg en om zich te conformeren aan de wil van de meerderheid. Deze houding komt ook in het huidige Japan nog veelvuldig voor. Daarom is het culturele codewoord dat ik in dit artikel wil behandelen, Jikoryū (het werken op je eigen manier). Lees verder
Vanuit een westers perspectief gekeken, lijken Japanners vaak over een gespleten persoonlijkheid te beschikken. Het ene moment zijn ze schattig, prettig gestoord of verleidelijk, terwijl op het andere moment een enorme woede-uitbarsting kan plaatsvinden. Deze ogenschijnlijk tegenstrijdige gedragingen zijn niet zo vreemd, als je ze in de context van zogenaamde culturele codewoorden bekijkt. Deze codewoorden zitten vol culturele betekenis en controleren in sommige gevallen zelfs het gedrag van de Japanners. In deze serie hoop ik een aantal van deze culturele codewoorden aan te stippen, en zodoende het in eerste instantie vreemde gedrag van de Japanners in een context te plaatsen. Het culturele codewoord dat ik in dit artikel wil behandelen, is Shirankao (‘het gezicht in de plooi houden’). Lees verder
