Al eerder lieten we zien hoe de Japanse artiest Masato Watanabe het perspectief meesterlijk combineert met de aquareltechniek. Om te laten zien wat Watanabe nog meer vermag, bespreken we hier een van zijn aquarellen waarin hij bewust onscherpte of bokeh toepast.
Wie met een spiegelreflexcamera werkt, weet het: scherptediepte is bepalend voor de kwaliteit en zeggingskracht van een foto. Scherptediepte is het gebied waarin de foto scherp genoeg wordt afgebeeld. In bovenstaande aquarel zijn dat dus de middelste anemonen, de andere bloemen vallen buiten de scherptediepte en zijn dus onscherp. De meeste telefooncamera’s zijn (nog) niet in staat om dit bewust te realiseren. Er zijn alleen volledig scherpe foto’s of volledige onscherpe :-).
Scherptediepte heet in het Engels ‘Depth of field’, een iets gelukkiger vlag voor de lading:
In de spiegelreflex-fotografie wordt de scherptediepte van een foto vooral artistiek ingezet. Een beperkte scherptediepte met een onscherpe voor- of achtergrond kan een goede dieptewerking geven. Afhankelijk van het gewenste effect kan de fotograaf kiezen voor een grote of geringe scherptediepte door de keuze van het objectief en het diafragma. Watanabe – meester in perspectief – geeft blijk van ook deze kennis en heeft de techniek getransponeerd naar zijn aquarellen. In veel aquarellen – ook van anderen – is de achtergrond altijd onscherp of rudimentair ten opzichte van het hoofdonderwerp. Watanabe durft het echter aan om ook de voorste anemonen te ‘blurren’. Dát geeft een ongelooflijke diepte aan zijn werk.
Het vereist technisch inhoudelijk meesterschap en planning om dit uit te voeren, het wit moet immers van meet af aan gespaard worden voor de inkleuring of wassing. Het is echter vooral een geniaal artistiek idee om deze van oorsprong fotografische techniek van onscherpte over te zetten naar de tekening. We blijven er naar kijken. We blijven er van genieten.
Er is overigens een apart begrip voor de kwaliteit van de onscherpte, dit wordt bokeh genoemd. Het woord ‘boke’ werd overgenomen uit het Japans, en betekent letterlijk ‘onscherpte’. In het westen is dit omarmd als bokeh, met een eind-h om de correcte uitspraak van het woord te bevorderen. Bokatsu – de laag kleur aan de bovenzijde van de prent – werd al veel eerder door Japanse Ukiyo-e kunstenaars toegepast om diepte te creëren in houtsnedes. Zie het artikel van Agnoek Sprangers over Hiroshiges prenten. Perfecte imperfectie wordt immers door Japanners bewonderd. Vergelijk het met wabi-sabi, of het bewust nèt niet goed repareren van gevallen aardewerk met behulp van goud: kintsukuroi.
Ofschoon Watanabe zelf duidelijk het meest plezier beleeft aan zijn aquarellen met treinen en railcars of trams – hij heeft een hoge productie – is nu net deze bovenstaande aquarel degene die er misschien uiteindelijk toch uitspringt. We blijven er naar kijken.
26 januari 2017