Over Pim Omes

Pim is master Talen en Culturen van Japan. Liefhebber van vroeg 20e-eeuws Japan. Vertaler en taalbeschouwer. Daarnaast geïnteresseerd in Japanse films, in het bijzonder die van regisseur Yasujiro Ozu. Leest ook graag werken van de schrijvers Yasunari Kawabata en Jun'ichiro Tanizaki.

Alternatieve muziek in Japan: Tujiko Noriko

Japanse popmuziek is de laatste jaren steeds populairder geworden buiten de landsgrenzen. Ook in Nederland treden vertegenwoordigers van deze J-Pop inmiddels op. Denk bijvoorbeeld aan de Japanse punkband Shounen Knife, die meer dan dertig jaar na haar oprichting een nieuw publiek vindt in ons land. Ook komen vertegenwoordigers van zogenaamde visual kei op regelmatige basis langs, al is het nog wachten op Japanse supersterren als Ayumi Hamasaki en Kumi Koda, die een uitverkochte Heineken Music Hall mogen vullen. De Japanse muziek kent echter ook artiesten die zich meer op het terrein van westerse (avant-garde) popmuziek begeven. In dit artikel wil ik de zangeres Tujiko Noriko onder de aandacht brengen, die soms wordt omschreven als de Japanse Björk. Lees verder

Culturele Codewoorden (7) – Happou bijin

De eigenaardigheden van de Japanse bedrijfscultuur kwamen op onze blog al enkele keren aan de orde. In tegenstelling tot de proactieve houding die directeuren tegenwoordig van een werknemer in het Westen en met name Amerika verwachten, handelt de Japanse werknemer vooral vanuit het belang van het collectief in zijn bedrijf. Van vroeger uit ligt de nadruk op het vermijden van al te veel aandacht, niet in moeilijkheden komen en bovenal geen fouten maken. De beste manier om geen misstappen te begaan is in Japan het vermijden van eigen initiatief. Dit is te bereiken door naar iedere collega welwillend te zijn en opgedragen klussen van meerderen gehoorzaam uit te voeren. Deze manier van werken heet ook wel happou bijin (aardig naar iedereen). Lees verder

Een geschiedenis van de Japanse Mandala (deel 1)

Vanaf de prehistorie zijn de bewoners van de Japanse eilanden zich bewust geweest van een bovennatuurlijke wereld. De voorstelling van het bovennatuurlijke was echter nog zeer onderontwikkeld tot en met de zesde eeuw na Christus. Pas wanneer culturele invloeden als het Boeddhisme en Chinese religieuze stromingen in de zesde eeuw vanaf het Aziatische continent beginnen over te waaien ontstaat enige ordening in het Japanse religieuze systeem. Beroemde voorbeelden hiervan zijn de Kojiki (712 n. Chr.) en de Nihonshoki (720 n. Chr.). Dit zijn lijvige kronieken die een arsenaal aan kami omschrijven die de Japanse eilanden en het Japanse volk hebben geschapen. In twee artikelen definieer ik de mandala en licht ik toe hoe deze in Japan wordt gebruikt. Ook behandel ik de veranderingen in functie die deze na zijn introductie in Japan heeft ondergaan. Lees verder

Obon – festival voor de doden

Ieder jaar omstreeks 15 augustus vindt in Japan Obon (het dodenfestival) plaats. Dit festival is een gelegenheid om aan overleden voorouders te denken en hen te eren. Japanse families krijgen vrij en bezoeken hun geboorteplaats, waar veelal het graf van hun voorouders staat. De files die hierdoor ontstaan zijn vaak lang, maar het is het wachten waard. Het hoofddoel is weliswaar om de voorouders wier geesten terugkeren op aarde te eren, maar Obon gaat ook vergezeld van festiviteiten. Kinderen nemen deel aan een kermis, terwijl volwassenen zich te goed doen aan het vele lekkere eten. In dit artikel wil ik graag dieper in gaan op de betekenis van Obon en de invulling van het festival. Lees verder

Semi-finals

Intrigerende titel dit, die vast een aantal googlelaars op het verkeerde been zal zetten: ik refereer in deze post niet aan het voetbalgebeuren, maar aan de Semi, de Japanse neef van de Hollandse krekel. Deze cicadesoort is niet alleen fors groter dan de tuintsjirpers thuis, maar bovendien talloze malen nadrukkelijker aanwezig. Dat moet ook wel, hij is namelijk aan de finale van zijn leven bezig. Lees verder

Culturele Codewoorden (6) – Shitoyaka

Menig bezoeker van Japan zal het hoge niveau van etiquette zeker eens zijn opgevallen. Deze hoog ontwikkelde omgangsvormen doordringen de manier waarop men zit, staat, wandelt, buigt en bepalen grotendeels de dagelijkse maaltijd. Deze in veel andere landen vrij alledaagse gebruiken werden in de Tokugawa-periode (1603-1868) in Japan verfijnd totdat ze de vorm en essentie aannamen van ceremoniële handelingen. De samurai (krijgersklasse) namen er de tijd voor om zich in deze elegantie te bekwamen en aldus buitengewone fysieke vaardigheden te ontwikkelen. Met name in gevechten kon men menig vijand verslaan door gebruik te maken van nauwkeurige bewegingen. Het beheersen van de samurai-etiquette werd bekend onder de noemer shitoyaka, dat zoveel betekent als elegantie of gepolijst gedrag. Het grote publiek denkt vaak dat dit in het huidige Japan alleen nog tot uiting komt in traditionele sporten zoals boogschieten en judo. De volledige Japanse samenleving is echter nog steeds doortrokken van shitoyaka. In dit artikel zal ik een aantal hedendaagse voorbeelden geven. Lees verder

Culturele Codewoorden (5) – Shakkei

In dit vijfde deel van de reeks culturele codewoorden wil ik het graag hebben over het begrip shakkei (geleend landschap). Sommigen van jullie zijn al in Japan geweest en moeten de esthetische kwaliteit waarvan Japan doordrongen is hebben opgemerkt. Camera’s van Japanse makelij bezitten vaak net wat meer detail of goed doordachte hulpmiddeltjes dan de buitenlandse concurrentie. Vreemde technologie wordt geabsorbeerd en vaak in miniatuurvorm opnieuw gemaakt. Ook is Japanse etiquette gebaseerd op het reduceren van al te bruuske bewegingen naar zeer subtiele gebaren waarmee een wereld van verschillende sociale betekenissen kan worden opgeroepen. Bij shakkei vindt eenzelfde reductie plaats, namelijk het weergeven van een uitgestrekt landschap met al zijn eigenschappen in een miniatuurvorm. Lees verder

Culturele Codewoorden (4) – Atarimae

Eén van de meest invloedrijke culturele codewoorden in Japan is het begrip atarimae (‘natuurlijk’, ‘vanzelfsprekend’). Zoals ik eerder in deze serie al schreef liggen sociale omgangsvormen in Japan erg vast. Door de eeuwen heen ontstonden standaarden die gedragingen zowel zichtbaar als onzichtbaar in grote mate bepalen. Daardoor is het gedrag van veel Japanners vaak beter te voorspellen dan dat van menig buitenlander. Dit betekent echter niet dat ze ook beter te begrijpen zijn voor de buitenstaander. In dit vierde deel van de reeks Culturele Codewoorden ga ik verder in op de invloed van atarimae in de Japanse samenleving en de valkuilen die dat begrip met zich mee brengt. Lees verder

3D latte art: anime uit melkschuim

Een bekende stereotypering van Japan is dat het land grossiert in het kopiëren van uitvindingen die buiten het eilandenrijk zijn gedaan. Hierbij wordt graag verwezen naar de Japanse autofabrikanten die, door westerse technologie te perfectioneren, veel Europese en Amerikaanse concurrenten het nakijken gaven op het gebied van bouwkwaliteit en levensduur van auto’s. Echter, sinds het instorten van de Japanse economie in de jaren ’80, is het kopiëren en perfectioneren niet meer voldoende. Waar voorheen whisky uitsluitend werd geïmporteerd, heeft de Japanse Yamazaki whisky inmiddels de titel van beste single malt whisky ter wereld in de wacht gesleept. Ook op het gebied van de Italiaanse koffiecultuur is de Japanse creativiteit tot grote hoogten gestegen. Om te laten zien dat Japan niet louter kopieert, maar ongeëvenaarde kunststukjes uithaalt met producten en invloeden uit het buitenland, wil ik in dit artikel het fenomeen van de 3D latte art bespreken. Lees verder

Culturele code-woorden (3) – Ageashi

Van oudsher hebben de Japanners nooit veel opgehad met mensen die rap van de tongriem zijn gesneden. Mensen die blijk geven van een dergelijke vaardigheid worden vaak al snel als onbetrouwbaar en eerloos gezien. Hoewel veelpraters in Nederland soms ook op hun tellen moeten passen, wordt deze eigenschap hier over het algemeen veel minder negatief gewaardeerd. Nederlandse en andere westerse handelsdelegaties die zaken willen doen in Japan krijgen dan ook vaak het label Ageashi (struikelen over je eigen tong) opgeplakt. In dit derde deel van culturele codewoorden wil ik graag ingaan op de ontstaansgeschiedenis van dit begrip en de problemen die het oplevert in het handelsverkeer tussen Japan en de westerse wereld. Lees verder