De afgelopen drie weken heeft een aantal studenten mee kunnen doen aan het programma Artist in Residence van Universiteit Leiden. Dit jaar hadden we de eer professor Miida Sei’ichirô van Tokyo National University als leermeester te krijgen. Professor Miida is een mokuhanga-kunstenaar. In andere woorden, een kunstenaar in de Japanse prenten. Wie onze website vaker bezocht heeft, kan zich waarschijnlijk het artikel van Bas nog wel herinneren. Hierin bespreekt hij uitgebreid hoe ukiyo-e-prenten werden gemaakt. De techniek die hierbij werd gebruikt was mokuhanga. In begrijpelijke taal: om een ukiyo-e-prent te krijgen, werd de mokuhanga-techniek gebruikt. Maar de mokuhanga-techniek werd niet alleen gebruikt om prenten van het ukiyo-e-genre te maken. Diverse prenten voor in boeken en dergelijke werden ook met deze techniek gemaakt.
Onze eerste sessie was in het Nihon No Hanga Museum in Amsterdam. De prenten die in het bezit zijn van dit museum komen voor ongeveer 90 procent uit de twintigste eeuw. Bas vertelde al eerder dat in de negentiende eeuw ukiyo-e-prenten razend populair zijn geworden. Hierna ontstond echter een dipje in de populariteit van deze prenten. Dit had voornamelijk te maken met de verwestersing van Japan: het navolgen van Europese culturele idealen. Pas aan het begin van de twintigste eeuw werden de Japanse prenten weer wat populairder bij Japanse kunstenaars. Een grappig detail is dat zij juist voornamelijk geïnspireerd werden door houtblokprenten die door de Westerse kunstenaars waren gemaakt, terwijl deze Westerse kunstenaars hun inspiratie ontleenden aan de oude Japanse prenten. De Japanse kunstenaars waren vooral verbaasd door het feit dat de Westerse kunstenaars de prenten en al het werk, zoals het snijden van de houtbloksneden, zelf deden. Ze waren juist gewend dat dit proces door vier verschillende personen werd uitgevoerd!
Er ontstonden twee nieuwe stromingen: de Shin Hanga en de Sôsaku Hanga. Onder de Sôsaku Hanga kunstenaars ontstond het idee dat de Japanse prenten volledig door de kunstenaar zelf gemaakt moest worden. De naam van deze stroming betekent dat ook letterlijk “Creatieve Prenten”. Het proces bij de Shin Hanga-artiesten werd echter nog steeds onder meerdere personen verdeeld, maar de Shin Hanga-artiesten hadden meer een nadruk op het doen herleven van de ukiyo-e-prenten uit de Edo-tijd. Hun naam betekent dan ook letterlijk “Nieuwe Prenten”. Maar het succes van deze stromingen ebde na de Tweede Wereldoorlog weer snel weg.
Tegenwoordig kun je, naar mijn mening, zeggen dat een nieuwe “Japanse Prentkunststroming” niet echt bestaat. Als er al Japanse prentkunstenaars zijn, zoals professor Miida Sei’ichirô, dan zal hun werk waarschijnlijk onder het kopje “postmodernistische kunst” of “postmoderne Japanse prenten” vallen.
Om nog even terug te komen op het Artist in Residence-programma: In feite hebben wij geleerd van professor Miida hoe we zelf een houtblokprent konden maken waarbij we de originele technieken leerden. Doordat we ieder een eigen prent maakten, werd het proces van het creëren van een houtblokprent geheel en al door onszelf uitgevoerd (natuurlijk met hulp van professor Miida erbij). Op tien en elf november hield hij nog een lezing: “ Water color and Multicolor Mokuhanga: Publication/Printed Matter/Print Making: Reacquire primordial force” waarbij hij onder andere vertelde over,het proces van het maken van Japanse prenten, maar ook over zijn eigen werk.
Bij deze zou ik graag professor Miida bedanken voor zijn Mokuhanga-workshop en professor Ivo Smits voor zijn assistentie bij het organiseren en vertalen van de workshop.
Degene die geïnteresseerd zijn in het resultaat van deze workshop kunnen binnenkort de tentoonstelling van de werken van de deelnemende studenten bekijken in het Arsenaal van de Universiteit Leiden.
