Het is moeilijk om twee landen met een sterker van elkaar verschillende werkcultuur te vinden dan Japan en Nederland. Nederlanders werken gemiddeld het minste aantal uur per week binnen Europa (30,5 uur per week, in vergelijking met een gemiddelde van 37,5 uur per week binnen de EU). Veel mensen werken in deeltijdbanen en ook flexwerken is steeds gebruikelijker, waardoor werknemers in overleg op andere tijden of vanuit huis kunnen werken.
In tegenstelling tot de situatie in Nederland maken werknemers in Japan veel lange dagen omdat (onbetaald) overwerk nog steeds erg gebruikelijk is. In de media verschijnen soms horrorverhalen over werknemers die ernstige gezondheidsproblemen oplopen doordat ze 60 tot 80 uur per week werken. Het fenomeen van karōshi (“dood door overwerken”; werknemers die een hartaanval of beroerte krijgen door langere tijd te hard te werken) heeft internationaal zoveel aandacht getrokken dat het woord in 2002 zelfs in de Oxford English Dictionary is opgenomen.
Hoewel deze dodelijke stress mij gelukkig bespaard is gebleven tijdens mijn stage in Japan, heb ik wel opgemerkt hoe anders het werkleven in Japan is vergeleken met Nederland. Een groot verschil is de balans tussen werk en privé in Japan. In Nederland wordt zelden verwacht dat je buiten kantooruren werkt, en door flexwerken wordt het nog makkelijker om tijd te maken voor je privéleven. In Japanse kantoren werkt dit heel anders. Te laat komen wordt niet geaccepteerd en de meeste werknemers verschijnen al ruim voor de werkdag begint op kantoor, hoewel dit zeker niet betekent dat ze aan het einde van de dag ook eerder naar huis mogen. Sterker nog, de meeste van mijn collega’s werkten elke dag nog tot in de loop van de avond over.
Deze manier van werken heeft veel invloed op het sociale leven van werknemers. Door de lange werkdagen is het moeilijk om plannen te maken met vrienden of op tijd naar huis te gaan om bij je familie te zijn. Daarnaast zijn er in Japan veel activiteiten naast het werk, zoals drinken met de baas en collega’s. Hoewel deze sociale activiteiten officieel niet verplicht zijn, is het niet netjes de uitnodiging van je baas af te slaan. Omdat tijdens deze bijeenkomsten ook zaken worden gedaan, verspeel je op den duur kansen op promotie als je nooit mee gaat.
Tijdens mijn stage heb ik me vaak afgevraagd welke manier van werken productiever is. Hoewel in Nederland gemiddeld minder uur per week wordt gewerkt, ligt de productiviteit hoger dan het Europese gemiddelde. In Japan kreeg ik de indruk dat men veel uren maakt terwijl er soms weinig werk te doen is, simpelweg omdat het niet acceptabel is om eerder naar huis te gaan.
Persoonlijk denk ik dat de oplossing ergens in het midden ligt. Het is goed om efficiënt te werken tijdens kantooruren zodat er geen werk blijft liggen, maar er valt ook iets te zeggen voor de saamhorigheid die je laat zien door pas naar huis te gaan als je zeker weet dat je collega’s je hulp niet meer nodig hebben.
26 augustus 2013
Leuk en herkenbaar artikel. Zelf werk ik voor een Japans bedrijf, maar in Nederland. Tijdens een oriëntatieweek heb ik in Japan op kantoor gezeten en dezelfde taferelen gezien. Men werkt lange uren en heeft geen (!) vakantie. Ik krijg zelf meestal tot 20:00 uur Japanse tijd antwoord op mijn mails, regelmatig ook later. Was jij 公務員 in Japan? Ik hoor dat de werktijden in die sector redelijk vol te houden zijn (niet veel overwerken). Ik heb in Japan een aantal werkende Japanse en Nederlandse vrienden die enerzijds veel te kampen hebben met overwerken tot in de kleine uurtjes, dan wel met regelmatige overplaatsing naar compleet andere steden. Het systeem zoals dit in veel grote bedrijven aanwezig is, komt op mij over als verschrikkelijk inefficient en geestdodend. Er is geen beloning voor ‘effectief’ werken, men heeft nauwelijks ruimte voor een sociaal leven en is vaak oververmoeid. In mijn optiek is dit een gebied waarop Japan heel erg toe is aan modernisering.
Ha Martijn! Bedankt voor je reactie. Hoewel ik zelf slechts drie maanden heb gewerkt bij een internetbedrijfje in Tokyo, kan ik me grotendeels herkennen in Lieke’s en jouw beeld van het Japanse bedrijfsleven. Nu was dit bedrijf wel wat vrijer dan de kaisha die jullie schetsen, casual kleding en facebooken op de werkplek waren toegestaan. Echter, mijn Italiaanse collega en ik vonden het lastig om een opdracht uit te voeren die in onze ogen alleen maar tijd kostte en geen nieuwe bezoekers van de website zou opleveren. Ook zag ik de vrouwelijke collega’s aan de overkant regelmatig de laatste advertenties voor schoenen checken, dus het viel in dit bedrijf zeker mee met de efficiëntie.
Uiteraard bood het werken Japanse stijl ook een aantal voordelen. Zo was ik stomverbaasd dat de meeste collega’s in de buurt van mijn desk mijn naam na slechts één keer voorstellen al kenden. Dat is een schril contrast met de situatie bij een Albert Heijn waar ik een bijbaan had, en veel mensen mijn naam na twee maanden nog niet kenden. Ook hielpen collega’s je gelijk zonder tegensputteren en was er echt een teamgevoel.
Waar ik wel nog benieuwd naar ben, is hoe jij als buitenlander met het Japanse personeel omgaat. Mijn ervaring was dat je wel werd betrokken bij het team (zeker op mijn afdeling waar veel buitenlanders zaten), maar dat er toch veel communicatie “verborgen” bleef. Met andere woorden, hoe ga je er mee om dat je niet in het Japanse systeem bent opgegroeid? Kun je dan toch de nuances in de communicatie aanvoelen?
Hallo Martijn! Bedankt voor je reactie. Ik werkte tijdens mijn stage inderdaad samen met ambtenaren, en ik had het idee dat het werk daar minder zwaar was dan in het bedrijfsleven. Desalniettemin zaten veel collega’s dagelijks nog tot na achten op kantoor (hoewel ik nooit precies heb begrepen wat ze daar ’s avonds deden). Wat me ook verbaasde is dat de ambtenaren elke paar jaar worden overgeplaatst naar een andere afdeling, i.p.v. te promoveren binnen de afdeling waar ze al werken. Soms komen mensen hierdoor in een baan terecht die ze eigenlijk niet interesseert, en hebben ze niet de kans zich verder te specialiseren.
Verder heb ik veel verhalen gehoord van Japanse vrienden die in het bedrijfsleven werken. Vooral nieuwe werknemers waren erg vermoeid door de lange dagen, en het kostte veel moeite om af te spreken omdat ze zoveel moesten werken en in het weekend nog allerlei verplichtingen hadden.
Dat van dat doorwisselen elke drie jaar naar een andere afdeling kan ik echt niet begrijpen. Zowel bij Nagasaki City Hall als bij 18th Bank of Japan als bij Nagasaki Bus, waar Lieke en ik op bezoek zijn geweest, kregen we hetzelfde verhaal te horen: “we willen geen specialisten, maar generalisten”. Het argument is dat specialisten op een gegeven moment te veel van een bepaald onderwerp af weten en zo eerder geneigd zijn fraude te plegen omdat ze minder door anderen te controleren zijn. “Als iedereen steeds doorwisselt kan niemand zich op die manier een machtspositie verwerven”.
Ik kan me maar moeilijk voorstellen dat fraude zo’n groot probleem is dat efficiëntie plaats moet maken voor een milieu waarin onervaren werknemers elkaar voortdurend zitten te controleren.
Helemaal mee eens. Ik snap dat het handig is als werknemers ervaring hebben binnen verschillende afdelingen van een bedrijf, maar door zo vaak van positie te wisselen kan je nooit echt een expert worden in je werk, en het lijkt mij dat gespecialiseerde werknemers juist heel waardevol zijn voor een bedrijf. Ik voel meer voor het systeem waarbij je als trainee werk op verschillende afdelingen ervaart, en je daarna kan specialiseren binnen de afdeling die het beste bij je past.
Ik vraag me af of er nog andere redenen zijn voor dit systeem behalve het bestrijden van fraude..
Het enige wat ik zou kunnen bedenken is dat een manager of leidinggevende bang kan zijn om zijn eigen baan kwijt te raken als een medewerker zich gaat specialiseren. Kan dat wellicht een reden zijn?