In 2013 startte de Japanse illustrator Shinji Tsuchimochi een ambitieus project. Hij trad in de voetsporen van de beroemde ukiyo-e kunstenaar Hiroshige die 160 jaar geleden de honderd gezichten op Edo in blokdruk vervaardigde. Tsuchimochi maakte een eigentijdse versie van honderd gezichten, nu op Tokyo. In een duidelijk eigen stijl, getekend en even prachtig. Onlangs werd de laatste tekening afgerond.

Shinji Tsuchimochi werd in 1979 geboren, rondde aan de TAU, Tama Art University in Hachioji, Tokyo, een specialisatie in Japanese painting af en begon als professional te tekenen. Zijn inspiratie komt van artiesten als Hiroshige en Shigeru Sugiura, maar ook van van Gogh, Seymour Chwast, Robert Crumb, en striptekenaars als Moebius (Jean Giraud) en Hergé. In zijn voor de honderd prenten gehanteerde stijl zijn ook invloeden te herkennen van tekenaars Derib en met name Cosey. Anime fans voelen beslist ook een “Studio Ghibli Vibe”. Het gebruik van zachte maar heldere lijnen, zeer gedetailleerde achtergronden en planten en het nostalgisch aandoende kleurenpalet appelleert zeker aan het werk van Hayao Miyazaki en de zijnen.

In de tekeningen van Tsuchimochi zien we bekende plekken, straten en straatjes in Tokyo. We herkennen als Tokyo-isten de plaats van handeling vaak onmiddellijk. Bekende tempels en gebouwen worden weliswaar getoond, maar krijgen van de tekenaar nooit de hoofdrol. In bijvoorbeeld de tekening van Senso-ji in Asakusa is de focus de levendige souvenirmarkt voor de tempel, de grote beroemde hal ontdek je terloops op de achtergrond. De drukte van de Tsukiji visafslag wordt eer aan gedaan, zonder de hallen zelf in beeld te brengen.
Soms werpt de zon lange schaduwen, soms is het avond. Alle seizoenen komen voorbij. Soms kijken we vanuit kikkerperspectief, soms van een hoger standpunt.

Tsuchimochi schildert sfeer, zet klare lijnen, maakt het gebeuren klein, houdt er van om ook mensen en vooral kinderen in hun omgeving vast te leggen en schuwt ook het fantastische niet: een aap achter het stuur van een bestelauto is volkomen op zijn plaats in zijn verder realistische stijl. Daruma, teddyberen, kikkers, beestjes. Ze lenen zich aan de artiest om de tekeningen misschien nóg interessanter te maken. Ze nodigen ons uit om zelf te bedenken wat zich in de prent afspeelt. Hoe het verder zou kunnen gaan. Dit surrealistische element waarderen we ook in het werk van auteur Haruki Murakami, waar vissen gerust uit de hemel kunnen regenen. In de boven getoonde Tsukiji-prent zwemmen de vissen dan ook in de lucht. Geen probleem. Daijobu.

Tsuchimochi eert Ando Hiroshige. Honderd Beroemde Gezichten op Edo (in Japans 名所江戸百景 Meisho Edo Hyakkei) is een serie ukiyo-e prenten van de hand Hiroshige (1797–1858). De prenten werden voor het eerst als verzameling gepubliceerd in 1856–59. Ze werden ook in Japan uitermate populair en talloze malen herdrukt. De prenten en bijgevoegde teksten beschrijven belangrijke tempels en Shinto schrijnen, maar ook befaamde winkels, welbekende restaurants en thee-huizen van het toenmalige Edo, nu Tokyo. Hiroshige kon ze niet alle honderd zelf vervaardigen, hij overleed iets te vroeg. Zijn leerlingen maakten de laatste prenten in zijn gedachtenis, ook gebruikmakend van de stijl van de Utagawa school.

Shinji Tsuchimochi was niet de eerste die gegrepen werd door Hiroshige. Ook Vincent van Gogh ging hem voor in zijn bewondering voor de kunstenaar. Hasui, Koson en de overige kunstenaars van de Shin Hanga werden eveneens door Hiroshige geïnspireerd. Tsuchimochi is weliswaar geen houtdrukker, maar wel de eerste die een serie van honderd gerelateerde prenten maakt en daarmee de populaire traditie van de 19e eeuw om naast individuele tekeningen ook series te vervaardigen weer nieuw leven inblaast. Zijn serie is een eerbetoon aan de fantastische Hiroshige, én een eerbetoon aan het even fantastische Tokyo van vandaag.

Update 7-7-2016: Nadat we Shinji Tsuchimochi op de hoogte hadden gebracht van onze bewondering voor zijn werk en dit artikel, stuurde hij ons de volgende reactie:

はじめまして、記事拝見させて頂きました、どうもありがとうございます。僕は風景画家としてゴッホを一番尊敬しているので、オランダの人達にご覧いただける事が、とても嬉しいです。現在、下町百景の本を作っているところで、励みになります。大阪の風景も少しだけ足そうという事になり加筆している最中です。今後ともよろしくお願いします！

土持晋二

“Aangenaam, bedankt dat ik jullie artikel mag zien. Ik vind het heel erg fijn dat jullie mijn werk aan de Nederlanders laten zien, omdat ik als landschapsschilder Vincent van Gogh zeer bewonder. Het is eveneens een aansporing bij het maken van het “Shitamachihyakkei” boek (honderd gezichten op de shitamachi), dat in voorbereiding is. Het lijkt erop dat ik ook het stadsgezicht van Osaka een beetje kan gebruiken, dat ben ik nu aan het schilderen. Als dat af is, wil ik het ook graag door jullie bekend laten maken!”

Tsuchimochi Shinji

Tsuchimochi’s One Hundred Famous Views of Tokyo

5 juli 2016 Cees Omes