Naast de online apps en taaltrainers die we al eerder aanbevolen, is ook het opzoeken van woorden steeds makkelijker toegankelijk via het web. Waar de Japanoloog eerder aangewezen was op de Wordtank, kan er nu ook redelijk eenvoudig met behulp van online woordenboeken en apps voor de smartphone gezocht worden op betekenis en schrijfwijze. We gaan in dit artikel in op een aantal nieuwe mogelijkheden voor het bestuderen van de Japanse taal.

Is de Wordtank overbodig?

De Wordtank lijkt op een grote rekenmachine, maar is een elektronisch woordenboek dat Japanners en aankomend japanologen bij zich dragen. Wordtanks worden gemaakt door onder meer Canon en zijn er in diverse uitvoeringen. Een Wordtank is alleen in Japan zelf te koop. Een van de meest recente modellen – de G70 – bevat vertaalmogelijkheden voor ruim 400.000! woorden. Woorden worden uitgesproken, kanji kunnen met een stylus worden getekend en opgezocht. De Wordtank werkt van Japans naar Engels en andersom. Ook vertalingen van Kanji naar hiragana zijn beschikbaar. Japanners in het buitenland gebruiken hun “zakjapanner” veelvuldig, maar ook studenten Japanse taal zijn er nog altijd erg blij mee; de ingeblikte woordenschat is nog altijd onovertroffen.

Een kwestie van perspectief

Wordtanks worden door Japanners gemaakt, gericht op Japanners die zich ook in den vreemde willen kunnen redden, maar zeker ook voor het lezen van de eigen krant: er zijn zoveel kanji dat ze niet allemaal te onthouden zijn of waarvan de betekenis niet zonder context te herleiden is. Lang niet iedereen is dermate opgeleid dat werkelijk álle kanji aangereikt werden. In Japan heeft bovendien lang niet iedereen een computer in de woonkamer, Japan is het land van de mobiele apparaten. Een Wordtank is de perfecte gadget voor in de tas en de meeste mobiele telefoons waren lange tijd geen smartphones, maar zogenoemde clamshells die door de provider geleverd werden. Dat verandert nu echter wel snel, met de niet te stuiten opmars van iPhones en Android-telefoons.

De smartphone-apps voor woordenboeken en machinevertalers richten zich in de meeste gevallen op niet-Japanners, die zich de Japanse taal eigen willen maken. Het zijn de niet-Japanners die hier het initiatief nemen (en gelukkig gedurende het bouwen van de apps ondersteuning inhuren van Japanners). Dat is een heel ander perspectief. Het bereik van de woordenschat is daarom veelal minder, nuances worden minder belangrijk gevonden. Het perspectief is hier communicatie, dat wat nodig is om je te kunnen redden. Niet perse volledig begrip. Ah, en geld verdienen, dat ook.

Wordtank of App; het blijven machines

Of je nu een Wordtanker bent of één van de apps hanteert, er blijft in beide gevallen voorlopig nog wel een heus mens nodig om keuzes te maken en punten op de i’s te zetten. Taalfamilies hebben immers hun eigen syntax, daar is eeuwenlang op gebroed. Waar wij in het westen de werkwoorden door de zin vlechten staat in het Japans het werkwoord altijd als laatste in de zinsconstructie. De syntaxis van het Japans is compleet anders dan die van het Nederlands. Bij de meest basale zinnetjes kan de machine er al naast zitten. Probeer maar eens uit: zelfs bij het omzetten van Engels naar verwant Nederlands ontdekken we al snel de “hand” van de machine. Elke taal kent immers meer uitzonderingen dan regels. Spreekwoorden en gezegden worden niet globaal begrepen en horen meestentijds tot de cultuurschat van de eigen taalfamilie. Zowel zakelijke correspondentie als persoonlijke communicatie, romanvertalingen en internationaliseringen van websites blijven gebaat met een in de beide talen vaardig persoon.

Keuzes, keuzes..

Als je een keuze wil maken in het grote aanbod van apps, websites en wordtanks, is het belangrijk om je af te vragen wat het doel is. Wil je snel even wat opzoeken, gebruik dan een app die snel is, en een duidelijke interface heeft. Wil je een uitgebreide vertaling maken, dan is het wellicht handiger om een Wordtank aan te schaffen waar een uitgebreid corpus met voorbeeldzinnen in verwerkt is. Ook is het belangrijk om in de gaten te houden of de app uitspraakmogelijkheden heeft, je er karakters mee kunt oefenen en wat voor soort feedback wordt gegeven. Houd verder rekening met het feit dat sommige apps bedoeld zijn voor beginners, terwijl een Wordtank vaak alleen door de gevorderde gebruiker kan worden bediend. Bedenk welk platform je wilt gaan gebruiken. Is het je iPad of iPhone, android-telefoon of tablet? Ga je echt uren achter je desktop of macbook hangen? Sommige programma’s zijn crossmediaal: ze bestaan uit componenten die op een aantal platforms tegelijk kunnen worden gebruikt. Vergewis je van de continuïteit.

Verbogen werkwoorden

Waar je in een Japans woordenboek alleen de infinitief vindt (in het Engels ook wel de dictionary-form genoemd), kan bijvoorbeeld de add-on voor Firefox, Rikai-chan, ook werkwoorden herkennen als deze bijvoorbeeld in de lijdende vorm staan. Werkwoorden in verbogen vorm worden eveneens herkend. Dat kunnen niet alle apps.

De Romaji

Bepaal je voorkeur voor je Romaji, de “fonetische” weergave van een Japans woord door middel van het westers alfabet. Er zijn grofweg twee smaken: het Hepburnsysteem en de Wapuro romaji. Voor alle verschillen verwijzen we naar de links, maar – eveneens – grofweg: Hepburn hanteert voor de lange oo-klank de ō. Dus bijvoorbeeld hōsō. de Wapuro-liefhebber gebruikt een u om de o te verlengen: dus housou. Check je app op je favoriete systeem. Aan jou of aan jō de keuze.

Apps en programma’s

Tenslotte

Om terug te komen op de vraag of de Wordtank nu overbodig is, oordeel zelf. Wij zouden de Wordtank nooit wegdoen, het is nostalgie, en een sieraad op uw schoorsteenmantel. Er zijn overigens nog veel meer mogelijkheden op het web beschikbaar. We hebben niet de intentie om compleet te zijn. Deze voorbeelden gebruiken we zelf. Wie goede ervaringen heeft met een app die niet in deze lijst staat, wordt van harte uitgenodigd om deze aan te bevelen.

22 september 2016 Pim Omes