Als Japan op drie maart Hina Matsuri voor meisjes viert, mogen jongens natuurlijk niet achterblijven. Ruim twee maanden later is het daarom hun beurt: op 5 mei viert Japan Kodomo no Hi, oftewel ‘kinderdag’. Hoewel de dag sinds 1948 bedoeld is voor alle kinderen, zorgt een aantal gebruiken ervoor dat geen Japanse jongen zich vergeten zal voelen.

Voor de oorsprong van Kodomo no Hi moeten we terug naar de zesde eeuw, toen naar schatting voor het eerst Tango no Sekku werd gevierd, aan het Keizerlijk Hof. Met het festival werd stilgestaan bij het begin van de zomer en het regenseizoen, maar ook bij de kracht van de band tussen vaders en zonen. Een sekku is een seizoensfestival; Shogatsu, Hina Matsuri, Tanabata zijn andere bekende. Tango staat voor de dag waarop het festival werd gevierd: tan betekent ‘begin’, go staat voor paard, het dier uit de dierenriem dat volgens de Chinese maankalender bij de vijfde maand hoort.

Na de Nara-periode (710-794) werd van die vijfde maand de vijfde dag als vaste dag voor het festival aangewezen; toen Japan eind 19e eeuw overging op de Gregoriaanse kalender bleef het festival op de vijfde van de vijfde staan. Na de Tweede Wereldoorlog besloot de overheid om het feest breder te trekken. Sinds 1948 heet Tango no Sekku daarom Kodomo no Hi: een nationale feestdag waarop de gezondheid en blijheid van alle kinderen wordt gevierd, en zij hun dank aan niet alleen hun vader, maar ook hun moeder betonen.

Koinobori

Als iemand drie zaken moet noemen die aan Japan doen denken, is de kans groot dat – naast Mount Fuji en sakura – koinobori worden genoemd. Deze iconische ‘karpervlaggen’ lijken nog het meest op de windvanen waaraan strandwachten snel kunnen zien hoe de wind staat: door hun langwerpige vorm en ronde, opengesperde mond lijkt het bijna alsof ze zwemmen in de lucht. Tegen de stroom in welteverstaan: de gespierde karpers staan daarmee symbool voor de kracht van jongens.

Het ophangen van koinobori luistert, zoals bij veel Japanse tradities, behoorlijk nauw. Soms tref je ze (zoals bovenaan dit artikel) aan lange lijnen boven velden of rivieren. Maar wie het op Kodomo no Hi helemaal volgens de traditie wil doen, hangt de lijn verticaal. Bovenaan komen de yaguruma, twee wieltjes met pijlen als spaken die voor kracht en onafhankelijkheid staan. Dan volgen een optioneel balvormig windmolentje en een windvaan met slierten in meerdere kleuren. Daaronder hangt een magoi (‘zwarte karper’) die de vader vertegenwoordigt. De kleinere higoi (‘rode karper’) daaronder staat voor de moeder, en wordt weer gevolgd door nog kleinere karpers, vaak in het blauw, soms ook in andere kleuren. Traditioneel werd er voor iedere zoon één bevestigd, al hangen steeds meer families ze – in de geest van Kodomo no Hi als feestdag voor alle kinderen – ook voor dochters op.

Kintarō, kabuto, mochi en chimaki

Nog wel voorbehouden aan jongens is de Kintarō-pop die op 5 mei tentoon wordt gesteld. Kintarō is een held uit de Japanse folklore, een legendarische krijger die als kind niet alleen bovenmatig sterk was, maar ook een dierenvriend: volgens de overlevering reed hij als samurai op een beer in plaats van een paard. Geheel in thema klemt deze uitvoering van Kintarō nonchalant een karper onder zijn arm: zelfs de sterkste vis van Japan vormde voor deze superkleuter geen uitdaging. Families die de pop neerzetten, wensen hun zonen dezelfde kracht en gezondheid toe.

Vanuit die gedachte wordt vaak ook een kabuto bovengehaald: deze traditionele Japanse samuraihelm met gewei ontleent zijn naam aan de hoorns van de kabutomushi (‘neushoornkever’) en straalt eveneens kracht en gezondheid uit. Niet geheel toevallig wordt het vangen van de kevers, die in Japan in het wild voorkomen, bij uitstek beschouwd als een activiteit voor vaders en (meestal jongere) zonen. En Japan zou Japan niet zijn als op Kodomo no Hi geen speciale lekkernij zou worden genuttigd. Voor de gelegenheid worden op 5 mei de mochi, (rijstcakes) met rode bonenvulling gewikkeld in eikenbladeren. Daarnaast zijn er ook chimaki, zoete dumplings, die gewikkeld in een bamboeblad worden geserveerd.

Kodomo no Hi mag dan officieel voor alle kinderen en vaders en moeders bedoeld zijn; bovengenoemde tradities maken de dag voor jongens tot een waardige tegenhanger van Hina Matsuri.