In zijn boek Kintsukuroi beschrijft de Spaanse psycholoog Tomas Navarro zijn methode om met emotionele tegenslag en verdriet in het leven om te gaan. Hij hangt dit op aan het principe van kintsukuroi, een oorspronkelijk Japanse techniek om gebroken keramiek met goud te lijmen. Hij transponeert het repareren van een gebroken schaal naar het overlijden van een dierbare en een onverwacht ontslag. Hierbij is het plan van aanpak telkens hetzelfde; blijf niet hangen in het ongeluk maar doorvoel de emoties en kijk vervolgens verder naar de toekomst. Tegenslagen kunnen met goud omrand worden, zodat de emotionele wond niet verdoezeld wordt, maar een mooi litteken vormt waaruit kracht voor de toekomst geput kan worden.

Kintsukuroi (repareren met goud), of kintsugi (verbinden met goud) is een Japanse techniek waarmee gebroken aardewerk kan worden gerepareerd. Fragmenten van een gevallen keramieken schaal worden opgeraapt en weer aan elkaar geplakt. Dit gebeurt door middel van een lak waar goudpoeder in vermengd is. Zo doende blijven de gerepareerde scheuren zichtbaar. Het herstelde keramiek wordt op deze manier een symbool van breekbaarheid, sterkte en schoonheid. Kintsukuroi werd volgens de legende voor het eerst toegepast in de 15e eeuw, toen shogun Ashikaga Yoshimasa ter reparatie een theekom naar China stuurde. De kom werd op provisorische wijze, met stalen nietjes gerepareerd. Yoshimasa kon zich niet vinden in het resultaat en verzocht zijn Japanse handwerkslieden om een elegantere methode te zoeken. De nieuwe methode van goudreparatie raakte zodanig in zwang, dat sommige edelen opzettelijk hun keramiek kapot lieten gooien, zodat ook zij de prachtige gouden belijning op hun servies konden krijgen. Ook werden van kintsukuroi voorziene kommen steeds vaker gebruikt voor de theeceremonie. Kintsukuroi zag er niet alleen mooi uit, maar kreeg al snel een diepere betekenis toegedicht; namelijk het benadrukken van het imperfecte.

Kintsukuroi in de ogen van Tomas Navarro

Tomas Navarro is psycholoog en werkt en schrijft in La Cerdanya, een vallei in het hart van de Spaanse Pyreneeën. Hij kwam dankzij een vriendin die zich met keramiek bezig houdt het begrip en de techniek van kintsukuroi op het spoor. Hij past het inmiddels al ruim 20 jaar toe in zijn psychologiepraktijk. De nadruk ligt tegenwoordig op een leven vol leuke dingen en op streven naar perfectie, maar natuurlijk zijn er ook tegenslagen. Die tegenslagen moeten niet weggestopt of onderdrukt worden, maar ze kunnen met behulp van kintsukuroi worden verwerkt.

Navarro legt het begrip kintsukuroi uit aan de hand van een verhaal, genaamd Sokei’s droom. Sokei is een leerling van Chojirō, één van de beste pottenbakkers van Kyoto. Hij heeft de opdracht gekregen van zijn leermeester om op zoek te gaan naar een stuk klei, waar hij zijn meesterproef mee kan vervaardigen. Sokei kiest een voor hem bijzonder stuk klei uit. Hij voelt de reis die de klei heeft afgelegd door de natuur en het potentieel om de klei om te kunnen zetten in een prachtige schaal. Hij richt al zijn aandacht en gehele wezen op het vervaardigen van een prachtige schaal. Maar als hij het werkstuk voltooit, valt het in zes stukken uiteen op de grond. Sokei is eerst ontroostbaar dat al zijn moeite voor niets lijkt te zijn. Maar Chojirō stelt dat Sokei er goed aan heeft gedaan om zijn hele ziel in het werkstuk te leggen. In het echte leven komen tegenslagen ook regelmatig voor, maar dat betekent niet dat het niet ten volle geleefd kan worden. Meester Chojirō vraagt daarop of Sokei de voorraad met goud achter uit de werkplaats wil halen en onderwijst zijn leerling de kintsukuroi-techniek om de scherven te repareren. 
Na deze introductie deelt Tomas Navarro het proces van kintsukuroi, zoals hij het in zijn werkpraktijk hanteert, op in drie delen. Ten eerste gaat het om het herkennen van de breuk, dan volgt het op juiste wijze herstellen van de breuk en tot slot reikt hij zijn cliënten handvatten aan om op een positieve manier door te kunnen leven.

Herkennen van een breuk

Veel mensen erkennen volgens Navarro niet dat in hun leven een breuk of emotionele beschadiging heeft plaatsgevonden. Als voorbeeld voert hij een anekdote aan over een vriend die in een mierenhoop is gaan zitten. Diens vrouw vraagt zich af waarom de man niet van de mierenhoop op staat, om een einde te maken aan de pijn. De man antwoordt vervolgens dat hij geen zin heeft om op te staan. Volgen Navarro komt deze houding vaak voor bij mensen die iets verschrikkelijks zoals een scheiding of het overlijden van een dierbare hebben meegemaakt. Bij veel mensen is de neiging om naar de bodem van de put af te dalen groot, maar Navarro raadt dringend aan deze neiging te onderdrukken en te proberen om te erkennen dat je een probleem hebt op het emotionele vlak en daar naar te handelen. De schrijver brengt het begrip ikigai naar voren, hetgeen zoveel betekent als jouw reden om iedere dag weer op te staan. Gebruik makende van je ikigai kun je de scherven van je verdriet bijeen rapen en het verwerken. Navarro wijst er ook op dat de beleving van pijn een subjectieve ervaring is. In werkelijkheid hoeft de gebeurtenis niet zo kwetsend te zijn geweest als hoe je deze zelf ervaart.

Herstellen van een breuk

Navarro brengt ook in het tweede deel weer het verhaal van Sokei en Chojirō weer naar voren. Sokei heeft, na een tijdlang verdrietig te zijn geweest over het kapot vallen van zijn schaal, besloten om de scherven op te rapen en ze goed te bestuderen. Hij vraagt zich af waarom de schaal moest breken, wat de achterliggende reden is. Het is zaak om niet alleen vast te stellen dat een vervelende gebeurtenis heeft plaatsgevonden, maar vooral om de gebeurtenis nog een keer in alle hevigheid te doorvoelen, zodat je ervan leert en in de toekomst niet weer hetzelfde mee maakt. Navarro vindt dat we vaak te hard voor onszelf zijn, en dat de individualistische maatschappij waarin we leven weinig ruimte laat voor het doorvoelen van emoties. Het zorgt ervoor dat mensen soms oplossingen kiezen voor de korte termijn, om hun probleem op te lossen. Zo gaan sommige mensen te veel eten na tijden van schaarste of stelen ze uit geldgebrek. Navarro pleit voor een langetermijnaanpak om breuken te herstellen en om die aanpak helder voor ogen te krijgen. Hij raadt aan om je innerlijke dialoog te analyseren en daarnaar te handelen. Ook door emoties van je af te schrijven en te tekenen kun je het herstelproces op de rit krijgen. Navarro adviseert om je emotionele litteken met een gouden randje te herstellen. Hij bedoelt hiermee dat je het gebeurde niet moet wegstoppen, maar er zo vaak als nodig bij terug kunt keren, het mag doorvoelen en er weer kracht aan kunt ontlenen.

Op een positieve manier doorleven na de breuk

Als je eenmaal de emoties van een breuk hebt doorvoeld en deze herstelt met kintsukuroi, dan is het zaak om op een positieve manier door te kunnen leven. Navarro haalt een casus uit zijn praktijk aan, waarbij een vrouw die ondanks haar grote inzet voor het bedrijf waar ze werkt, is ontslagen. Na de aanvankelijke woede om het ontslag, blijkt dat ze niet is ontslagen vanwege de wanprestaties, maar omdat ze niet meer binnen het financiële plaatje van het bedrijf past. Navarro raadt zijn cliënte aan om het ontslag los te koppelen van haar eigenwaarde. Ze maakt volgens hem de denkfout dat het bedrijf haar nooit zou ontslaan vanwege haar geweldige persoonlijkheid en eigenschappen. Door haar leven te vereenzelvigen met het bedrijf verliest ze uit het oog dat haar baan uiteindelijk gebaseerd is op een zakelijke overeenkomst. Het betekent dat haar eigenwaarde niet perse gekoppeld is aan professionele successen. Navarro adviseert zelfs om deze eigenwaarde zoveel mogelijk los te koppelen, zodat je sterker verder kunt na een ontslag. In dit geval moet de breuk van het ontslag nog wel een plaats krijgen, omdat de cliënte er zo sterk door geraakt is. Navarro raadt aan om anderen deelgenoot te maken van het ontslag, om het leed zo te kunnen verwerken en ook om goede tips te krijgen hoe je nu verder kunt gaan. Hij raadt aan niet zomaar de eerste de beste baan aan te grijpen, maar stapsgewijs te oriënteren op de toekomst. Ook is het erg belangrijk om je te realiseren dat het verleden niet zonder meer het heden of de toekomst bepaalt. Het besef dat je de pijn moet doorvoelen en op basis daarvan zelf actie kunt ondernemen tot herstel, is het belangrijkste. Hij benadrukt dat je zelf de goudverf moet aanbrengen op de breuken. In de conclusie van het boek ziet Sokei in dat hij zelf de gebroken schaal moet repareren, om weer verder te kunnen met zijn leven.

Kracht van herhaling

Kintsukuroi bevat redelijk wat herhaling. Navarro hamert wellicht wat vaak op het belang van zelfonderzoek en het proberen te doorvoelen van een verdrietige gebeurtenis als een scheiding, een overlijden of ontslag. Maar deze herhaling bewerkstelligt wel dat de lezer niet gemakkelijk zijn pijn en verdriet kan wegstoppen, maar op een natuurlijke manier wordt aangemoedigd om het proces van kintsukuroi te doorlopen. De stappen van (h)erkenning, herstel en doorleven na de breuk bieden de lezer veel steun bij zijn eigen lijmproces. Het verhaal van Sokei en leermeester Chojirō is mogelijk gebaseerd op historische personen, onder meer beschreven in Cha-no-Yu door Arthur Lindsay Sadler (1963). Het verhaal van deze raku-pottenbakkers is als een rode draad door het boek geweven en werkt als een mooie allegorie om het eigen proces van de lezer aan te spiegelen. Ook worden de punten die Navarro in een hoofdstuk aanroert, telkens puntsgewijs herhaald aan het einde van een hoofdstuk. Hoewel het oorspronkelijke proces van kintsukuroi niet aan bod komt in dit boek, heeft de auteur het concept begrepen en goed toegepast in zijn psychologiepraktijk.

Wie worstelt met het verlies van een dierbare, wie de volgende stap naar zijn of haar toekomst niet kan zetten door gebeurtenissen uit het verleden, wie zijn of haar behoeften niet of te weinig kan erkennen, vindt in Kintsukuroi gouden gereedschap.

Meer informatie

Kintsukuroi
Xander uitgevers
Uitgave: Paperback of e-book
Pagina’s: 333
Prijs: €19,99
ISBN: 9789401608039

14 juni 2018 Pim Omes