’s Ochtends vroeg in de rij voor de deuren van een vrij onopvallend gebouw in Tokyo open gaan. Nee, dit is niet de lancering van de zoveelste nieuwe telefoon. We staan in de rij voor kaartjes voor het kabuki theater. Waar in Nederland slechts de grootste musicals en theaterproducties nog enigszins winstgevend zijn, al dan niet door een culturele subsidie, staan in Japan zelfs bij de kleinste kabuki-theaters haast iedere dag nog mensen in de rij in de hoop wat kaartjes te bemachtigen. Toegegeven, de gemiddelde persoon in de rij lijkt de zestig al enkele jaren gepasseerd te zijn. Gelukkig is er aan ouderen geen gebrek in Japan. De kabuki voorstellingen zijn daarom ook nu nog weken van tevoren uitverkocht. Maar voor hoe lang nog? 

Een antwoord vinden op deze vraag is lastiger dan het lijkt. Een kijkje in de bewogen geschiedenis van Japans meest populaire klassieke theatervorm leert ons dat kabuki al menige crises heeft weten te overleven.De Edo periode (1603-1868) stond in het teken van een eeuwig kat-en-muisspel tussen de toenmalige overheid en de kabuki theaters waarbij telkens creatief met de vrij totalitaire wetgeving werd omgesprongen. Enkele voorbeelden: Verbiedt de overheid vrouwen om deel te nemen aan kabuki? Vervang de vrouwen dan door androgyne jongetjes! Wordt dat ook verboden? Verkleed volwassen mannen dan als vrouwen! Mogen mannen geen aantrekkelijke vrouwelijke kapsels meer dragen? Bedek dan je kale mannelijke voorhoofd met een doekje! Wordt je theater gesloten? Verhuis dan!

Vanaf de Meiji periode (1868-1912) tot aan de oorlog werd kabuki in tegenstelling tot in de voorafgaande periode wél geaccepteerd door het regime. Daar tegenover stond echter een strengere censuur. Kabuki werd hierdoor tot op zekere hoogte, net als andere media, omgevormd tot een propaganda-instrument. Het schotelde op die manier mensen vooral een positief beeld van het regime voor, gebruik makende van de nodige pro-oorlog retoriek. Om die reden werd kabuki in de jaren vlak na de oorlog verboden door de Amerikaanse bezetter en wilden weinig Japanners nog iets te maken hebben met de theatervorm.

De liefde van het Japanse volk voor de ’traditionele’ Japanse cultuur bleek echter al snel sterker dan de associatie met het vooroorlogse imperialistische denken en dus stond kabuki enkele jaren later alweer in de schijnwerpers. Sinds die tijd is het aantal theaters en voorstellingen sterk toegenomen, mede dankzij de ontwikkeling van audio-guides die het vaak ook voor Japanners lastig te begrijpen toneel voor de toeschouwer verduidelijken.

Hoewel de gemiddelde leeftijd van de bezoeker tegenwoordig schrikbarend is gestegen zien we elementen uit kabuki nog vaak terug in populaire cultuurvormen als anime en manga. Ook spelen kabuki acteurs regelmatig in films of nemen ze deel aan een van de vele tv-shows die Japan rijk is. Mede dankzij het feit dat kabuki zo prominent aanwezig was in wat nu gezien wordt als ‘kunst’ uit de Edo periode is het verworden tot een belangrijke representatie van het Japanse verleden. De invloed van concepten als samurai, ninja’s en kabuki op de Japanse populaire cultuur lijkt voorlopig nog niet af te nemen. De vraag is echter of de theaters zelf nog populair blijven. Het is moeilijk te zeggen, maar de geschiedenis leert dat het toneel geen moeite heeft gehad zich aan te passen aan de omstandigheden. De tijd zal het leren. Dat is zowaar spannender dan een daadwerkelijke kabuki voorstelling.