Katten zijn razend populaire huisgenoten. Speels, eigenzinnig, aaibaar, onafhankelijk, schattig. Ook de sociale media bollen op van filmpjes en foto’s met katten in de hoofdrol. Dat is in Nederland zo en in Japan heeft een kat het zelfs tot stationschef geschopt. Een boek met als titel De Kat wordt dan ook onmiddellijk en vanzelfsprekend gretig gekocht. Thuis op de bank blijkt het ook werkelijk een uitstekende novelle. Zowel auteur als vertaler weten je vanaf de eerste pagina’s te boeien en uiteindelijk te raken. Voor kattenliefhebbers een absolute must, maar er wordt eigenlijk nog veel meer verteld. Bij deze reiken we je wat aandachtspunten aan.
In 1988 woont een jong stel, de man schrijver en de vrouw proeflezer, in een eenvoudig huis in een lommerrijke buurt van Tokyo. Ze huren het huis van een bejaarde dame, die in de hoofdwoning woont. Aanvankelijk lijkt alles in orde te zijn. Het echtpaar heeft werk en er hangt een serene rust in de minutieus ontworpen en aangeharkte tuin rond het huis. Maar niet lang daarna neemt het leven een onverwachte wending.
De schrijver vangt een gesprek op tussen de bejaarde huisbazin en een andere huurder; een jonge vrouw, die met haar zoon in het aangrenzende pand woont. De jonge vrouw vraagt toestemming om een kat te houden. Dit is eigenlijk niet toegestaan, maar de huurbazin strijkt over haar hart en laat de kat inwonen. Niet lang daarna wandelt de nieuwe bewoner het huis van het schrijversechtpaar binnen. De gevlekte Japanse poes Chibi luistert in de Nederlandse vertaling naar de naam Pukkie. Ze durven haar in eerste instantie niet aan te raken, en na enige tijd vertrekt het beestje weer. Maar Pukkie komt vaker terug, zodat het stel besluit om een mandje klaar te zetten voor Pukkie, gevuld met mandarijnen en een schoteltje melk. Dit markeert het begin van een bijzondere relatie, die de levens van de schrijver en zijn echtgenote fundamenteel verandert.
Hoe de perfect georganiseerde en geordende levens van het echtpaar veranderen, valt in de categorie spoilers. We zullen de verleiding hier weerstaan en gunnen elke lezer zijn of haar eigen verrassing en verwondering.
Oorspronkelijk een dichter
Auteur Takashi Hiraide, is oorspronkelijk dichter en dat is goed te merken aan zijn poëtische vertelstijl: zo beschrijft hij hoe de schrijver de gebeurtenissen buiten op straat middels een gaatje in de schutting gereflecteerd ziet op zijn raam. Maar de projectie is omgekeerd, waardoor voorbijgangers ondersteboven worden weergegeven, als een voorbij vlietende wolkenlucht.
Daarnaast schuwt Hiraide – net als zijn schrijvende collega Haruki Murakami – verwijzingen naar westerse cultuur en geschiedenis niet: zo komt de Italiaanse Renaissancefilosoof en strateeg Niccolò Machiavelli aan bod, die ten behoeve van de stad Pisa probeerde om de rivier de Arno te blokkeren, zodat rivaal Florence daar geen gebruik meer van kon maken. Deze poging mislukte jammerlijk, maar Hiraide gebruikt deze als metafoor voor de strak georganiseerde tuin rondom het echtpaar, waarmee zij hun realiteit proberen in te dammen en overzichtelijk te houden.
Zulke pessimistische gedachten over imperfectie en oncontroleerbaarheid worden afgewisseld met optimistische beschrijvingen van de tuin, het huis en het leven daarin. De tuin staat vol met planten die elk in verschillende seizoenen tot bloei komen, kikkervisjes worden kikkers en een libellepaar paart. Dan weer worstelt het echtpaar met vrienden en kennissen die ze uit het oog verliezen of die zelfs komen te overlijden. Gelukkig is Pukkie er dan, die het echtpaar troost en momenten tot reflectie biedt.
Shōwa
De roman begint in 1988, tegen het einde van de Shōwa-periode (1926 -1989). De Shōwaperiode (te vertalen als “periode van verlichte vrede”) is de lange regeerperiode van Keizer Shōwa (Hirohito). De periode dus van de Tweede Wereldoorlog en de er op volgende nederlaag. Maar daarna ook een tijd met een voor Japan gunstiger verloop. De jaren 60 en 70 werden gekenmerkt door economische voorspoed, waardoor het land al snel de op één na grootste economie ter wereld werd. In 1988 zou het nog twee jaar duren voordat de enorme economische crisis daar zou uitbreken. De wereld waar alles kan en mogelijk is, zou gaan instorten.
Shi-shosetsu
De Kat kan gezien worden als een shi-shosetsu, de Japanse ik-roman. Het leven van de schrijver vertoont namelijk veel raakvlakken met dat van auteur Hiraide. Die is eveneens schrijver, dichter en professor kunstgeschiedenis aan de Tama Universiteit. Hij woont in Tokyo, samen met zijn vrouw, de dichteres Michiyo Kawano. Ook is het boek geworteld in het poëtische karakter dat Japans proza in het algemeen altijd al heeft gehad. Daarbij is een duidelijk plot ondergeschikt aan emotionele sfeerschepping, die gepaard gaat met dichterlijke omschrijvingen van de natuur, mijmeringen over leven en dood en vergankelijkheid.
Een goed voorbeeld van zulk een typisch Japanse sfeerschepping door Hiraide is de beschrijving van een libel en bidsprinkhaan in de tuin van de schrijver. De sfeervolle natuurbeschrijvingen hebben soms meer weg van Japanse gedichten, zoals Haiku, dan dat ze bijdragen aan een duidelijke plot.
De Kat: veel meer dan dat
Kom voor de kat, blijf voor de levenslessen. Het is verleidelijk om dit dunne boekje in één keer uit te lezen, maar dan mis je een hoop. Het loont de moeite om rustig te genieten van de sfeervolle en dichterlijke beschrijvingen en de levenslessen. In De Kat komen weliswaar verlies en vergankelijkheid aan de orde, maar op een berustende en elegante manier, waar je als lezer troost uit kunt putten.
Meer informatie
De Kat van Takashi Hiraide
Meulenhoff
Uitgave: Gebonden met stofomslag
Vertaling: Luk van Haute
Pagina’s: 160
Prijs: € 10,00
ISBN: 9789029091251
