Eki-melo: Yamanote’s treffende treintunes

Het Japanse treinnetwerk staat bekend als het meest betrouwbare ter wereld. Treinen rijden stipt op tijd en zijn erg schoon. Ongelooflijke aantallen reizigers worden tijdens het spitsuur naar de juiste plaats vervoerd. De stations en haltes worden ruim op tijd aangekondigd en ook wordt vermeld of de deuren aan de linker- of de rechterzijde zullen openen. De grootste service voor de doezelende forens zijn echter de treintunes, die per station verschillen. In dit artikel roemen we dit unieke fenomeen.

treintunes

De verschillende treinmaatschappijen in Japan bieden vervoer op maat. Zo is er de hogesnelheidstrein shinkansen, oftewel kogeltrein, voor de zakenreiziger die vlot vanuit Tokyo naar een zakenafspraak in het land moet reizen. Minder snel en minder duur, maar ook comfortabel zijn de intercity-treinen vergelijkbaar met het Nederlandse materieel. De werkzame bevolking in de slaapsteden rondom het hart van Tokyo kan gebruik maken van treinstellen met in de lengte van de trein geplaatste bankjes, zodat zoveel mogelijk reizigers mee kunnen rijden tijdens het enorme spitsuur. Het aantal zitplaatsen is daardoor beperkt, maar het aantal staanplaatsen des te groter: er kunnen veel makke schapen in een hok.
In Tokyo is een ringleiding aangelegd die alle 29 belangrijke stations en haltes aandoet: de Yamanote-sen of lijn. Deze loopt rond het centrum van Tokyo. Belangrijke wijken als Shinjuku, het grootste zakelijke district, jongerencentrum Shibuya en transit-station Ikebukuro zijn hierop allemaal aangesloten.

Bij ieder station wordt een tweetal eigen elektronische herkenningsmelodietjes afgespeeld. De eerste melodie geeft aan dat het treinstel binnenkomt op het betreffende station en is alleen hoorbaar in het treinstel. De tweede melodie geeft aan dat de trein vertrekt naar de volgende halte en is zowel in de treinstellen als op het station te horen. De tijd tussen aankomst en vertrek is exact zeven seconden, de treintunes voor vertrek hebben dan ook dezelfde lengte. Bekijk en beluister hieronder enkele voorbeelden van een steeds verder groeiende collectie op Youtube.

Waarom deze melodietjes?

De hassha-melodie (vertrekmelodie) is in de jaren 90 van de vorige eeuw ontwikkeld. Voorheen gaven alleen stationchefs aan dat de trein zou vertrekken, zoals dat in veel andere landen nog steeds door een conducteur met een fluit gebeurt. Op de Yamanote-lijn zijn conducteurs mede hierdoor niet nodig. De passagiersdruk op de Yamanote-sen is echter zo hoog, dat een aanvullend signaal in de vorm van een herkenningstune per halte nog meer efficiëntie in de hand werkt. Alle passagiers en instappers kunnen dit horen, terwijl de stationsbeambten door de menigte niet altijd zichtbaar zijn.

Japanners nemen elke gelegenheid te baat om te slapen of in elk geval de ogen even te sluiten. Dat kunnen zij bewonderenswaardig uitstekend in de trein, leunend tegen het raam of hangend aan een lus. Dommelende passagiers krijgen op deze manier een signaal wanneer ze de trein moeten verlaten. De stationstune valt beter op dan de monotone stem van de omroeper op de band. De forens sluit zich af voor de buitenwereld, maar laat de stationstunes wel toe. Hij/zij kent ze alle negenentwintig uit het hoofd.

Naast deze praktische reden, hebben de melodieën ook een rustgevende werking op de passagiers. De melodie van een bepaald station is voor veel kantoorwerkers het begin en het einde van hun werkdag. Echte fans zeggen dat het voelt alsof het treinbedrijf over hen waakt. Winkels verkopen dan ook koelkastmagneten met de namen van alle Yamanote-haltes, en er zijn ook sleutelhangers per halte verkrijgbaar die de diverse treintunes afspelen. Voor de toerist een “must have”, maar ook veel Japanse reizigers vinden het leuk om de “eki-melo” van hun vaste halte bij zich te dragen.

Hoewel de Nederlandse Spoorwegen wel beschikken over conducteurs die aankomst- en vertrek van de trein (vaak ook met humor) aankondigen, hoor je op Utrecht Centraal geen melodie die de trein naar Schiphol aankondigt. Het heeft wellicht te maken met het meer individualistische karakter van de Nederlandse treinreiziger. Veel mensen werken tegenwoordig (deels) thuis en vaak gaan werknemers op meer verschillende tijden naar hun werk. Toch zou het best leuk en nuttig zijn als de stem van de omroepster eens wordt aangevuld door een melodie.

Train je treintunes!

Voor wie de Yamanote-lijn kent en weemoed heeft, of voor wie hem binnenkort gaat beproeven, is hier een handig memoryspelletje. Klik op de kaarten met de knop om de melodie te horen, zoek er het passende station bij.

  • treintunes
  • treintunes
  • treintunes
  • treintunes
  • treintunes
  • treintunes
  • treintunes

Cool Biz: werken in de Japanse zomer

Hoewel de Japanse seizoenen ongeveer gelijk lopen aan die van ons, zijn de overgangen tussen verschillende jaargetijden veel minder geleidelijk dan in Nederland. Waar onze lente een letterlijke opwarmer is voor de zomer, stijgt het kwik in de Japanse lente vrij snel boven de twintig graden – om daar meestal tot in oktober – in warme jaren zelfs november – niet meer onder te duiken. In de zomermaanden wordt het in een groot deel van het land zelfs warmer dan 30 graden, bijna overal in combinatie met een enorm hoge luchtvochtigheid. Het voelt zoals in Nederland aan het einde van een hittegolf, wanneer de onweersbuien op het punt van beginnen staan – maar dan vier, vijf maanden lang. Hoe komen Japanners die periode werkend en fatsoenlijk door? Met cool biz! Lees verder

Werken in Japan: Jikoshoukai

Als een werknemer bij een nieuwe werkgever aan de slag gaat, is het gebruikelijk om jezelf kort voor te stellen. In Nederland maak je meestal een kort rondje langs je directe collega’s. Je vertelt kort wat voor werk je doet, schudt elkaar de hand en loopt verder naar de volgende persoon. Hoewel de manier van voorstellen kan verschillen tussen bijvoorbeeld een advocatenkantoor of een callcenter, is het in Nederland meestal vrij informeel. In het buitenland, en in het bijzonder Japan, is de ‘voorstelronde’ aan veel striktere regels gebonden. Deze jikoushoukai speelt een belangrijke rol in het sociale verkeer en het zorgt ervoor dat je goed van start gaat in je nieuwe baan.

 Lees verder

Kijktip: Atelier onder-GOED!

Het gebeurt niet zo vaak dat een Japanse televisieserie haar weg vindt naar het grote Westerse publiek. De zenderverantwoordelijken of programmeurs van betaal-TV zien er (nog) niet veel in. Japanse films halen nu en dan een art-house-bioscoop, maar een complete serie on-demand? Deze maand beleven we in dit opzicht een primeur: De Japanse mini-serie Underwear (アンダーウェア) uit 2015 is beschikbaar op Netflix, vertaald en heeft als titel ‘Atelier’. Warm aanbevolen! Lees verder

Werken in Japan: Hourensou

Het kan erg lastig zijn om een buitenlander te zijn in een Japans bedrijf. Ook al spreek je de Japanse taal vloeiend, dan nog zijn er talloze ongeschreven regels, die je pas na lange tijd begrijpt. Zelfs voor Japanners is het lastig om de mores van een nieuw bedrijf onder de knie te krijgen. Lees verder

Verborgen armoede

De zogenaamde Gouruden Wiiku (‘Golden Week’, oftewel ‘Gouden Week’) is een reeks feestdagen in de eerste week van mei. Tijdens deze week hebben de meeste Japanners vrij, een bijzonderheid omdat vrije tijd in Japan erg schaars is. Veel gezinnen grijpen de gelegenheid dan ook aan om een reis naar het buitenland te maken. Dit is echter niet weggelegd voor iedereen. In tegenstelling tot wat de meeste mensen vermoeden kent Japan namelijk een verrassend grote klasse van armen. Daarom komt in dit artikel de verborgen armoede van Japan aan bod. Lees verder

Culturele Codewoorden (7) – Happou bijin

De eigenaardigheden van de Japanse bedrijfscultuur kwamen op onze blog al enkele keren aan de orde. In tegenstelling tot de proactieve houding die directeuren tegenwoordig van een werknemer in het Westen en met name Amerika verwachten, handelt de Japanse werknemer vooral vanuit het belang van het collectief in zijn bedrijf. Van vroeger uit ligt de nadruk op het vermijden van al te veel aandacht, niet in moeilijkheden komen en bovenal geen fouten maken. De beste manier om geen misstappen te begaan is in Japan het vermijden van eigen initiatief. Dit is te bereiken door naar iedere collega welwillend te zijn en opgedragen klussen van meerderen gehoorzaam uit te voeren. Deze manier van werken heet ook wel happou bijin (aardig naar iedereen). Lees verder

De Japanse blijdschap om de Olympische Spelen in Tokyo in 2020

Als ik de Japanse blijdschap om het binnenhalen van de Olympische Spelen van 2020 in één beeld zou moeten samenvatten, koos ik een foto van de Japanse delegatie op het moment dat de keuze voor Tokyo door het IOC bekend werd gemaakt. De gelaatsuitdrukkingen van de juichende en het van geluk uitschreeuwende volwassen mannen en vrouwen (wie denkt er dat Japanners geen emotie kennen?) zegt meer dan duizend woorden: (een groot deel van) Japan is dolgelukkig.  Lees verder

De balans tussen werk en privé in Japan

Het is moeilijk om twee landen met een sterker van elkaar verschillende werkcultuur te vinden dan Japan en Nederland. Nederlanders werken gemiddeld het minste aantal uur per week binnen Europa (30,5 uur per week, in vergelijking met een gemiddelde van 37,5 uur per week binnen de EU). Veel mensen werken in deeltijdbanen en ook flexwerken is steeds gebruikelijker, waardoor werknemers in overleg op andere tijden of vanuit huis kunnen werken. Lees verder