De bijinga van Ikenaga Yasunari

Japans kunstenaar Ikenaga Yasunari schildert portretten van vrouwen. Dat doen er wel meer. Maar de linnen doeken van Yasunari onderscheiden zich van alle andere. Ze zijn onmiddellijk herkenbaar aan het prominent gebruik van bruine sepia-tonen, de aandacht voor de bloempatronen van de kimono en uiteraard en vooral aan de dromerige gezichten van zijn modellen. Zijn werk wordt gerekend tot de bijin-ga, portretten van – inderdaad – mooie vrouwen.

Bijin-ga (美人 画, “Portret van een mooie persoon”) is de generieke term voor portretten van mooie vrouwen in de Japanse kunst, vooral in houtblokprint of ukiyo-e. Houtblokafdrukken werden in Japan van de 17e tot de 19e eeuw op grote schaal geproduceerd. (En zelfs ook nu nog, zie bijvoorbeeld de Shin Hanga). We kennen uiteraard de reisscènes en landschappen; bloemen en dieren van beroemde kunstenaars als Hiroshige en Hokusai, maar er werden ook veel portretten gemaakt in het tijdperk van voor de fotografie. Kabuki-acteurs en Sumo-kampioenen werden geportretteerd, maar ook dames. Maiko en Geisha, echtgenotes van handelaren en notabelen.

Bijna alle ukiyo-e-artiesten hebben wel bijinga geproduceerd, maar met name Kitagawa Utamaro (1753-1806) is er wereldberoemd mee geworden. Utamaro’s dames lijken zo op het oog allemaal op elkaar. Dezelfde kimono’s, dezelfde coiffure en dezelfde scherp gesneden gelaatsuitdrukkingen. Hij kon ook niet anders, want moest het schoonheidsideaal van zijn tijd vastleggen. Wie beter kijkt ziet de individuele verschillen tussen de dames onderling. In elk geval is er nooit een misverstand over de artiest. Utamaro heeft zijn stempel weten te drukken, hij heeft een zeer herkenbare stijl. Het zijn ‘zijn’ vrouwen.

En toen kwam het fototoestel. Portretten konden nog realistischer worden vastgelegd, op de gevoelige plaat. Het bijinga-genre raakte – net als de ukiyo-e zelf – in de vergetelheid. Realistisch is echter niet altijd ook gevoelig. Een tekenaar heeft de macht over het weglaten of toevoegen van details, setting, kleur en licht. Ikenaga Yasunari begrijpt dat en weet het genre weer nieuw en prachtig leven in te blazen.

Ikenaga Yasunari werd geboren in 1965 in de prefectuur Oita en studeerde aan de middelbare school Midorigaoka (verbonden aan het Oita Prefectural College of Arts and Culture). Zijn eerste overzichtsportfolio in boekvorm verscheen in 2014 en werd een bestseller. Zijn werk wordt overigens ook gepubliceerd als afdrukken, kalenders en kleurenboeken. Ook treffen we zijn werk aan als cover art voor romans van bijvoorbeeld Tanizaki en Kyung-Sook Shin.

Ikenaga Yasunari is geen ukiyo-e drukker. Hij schildert op linnen, dat hij zelf van te voren bewerkt en kleurt. Hij maakt gebruik van een eigen set aan minerale pigmenten en roetinkt en brengt deze met een mensofude (fijngepunt penseel) aan op het doek. Mensofude (van paardenhaar) worden in Japan vooral gebruikt door manga-artiesten en stellen de tekenaar in staat om heel gedetailleerd te werken.

Het portret van zijn modellen staat centraal. Hij tekent reeksen van steeds eenzelfde persoon. De gezichten zijn steeds zeer realistisch en krijgen door pose, setting en uitsnede zelfs wellicht iets magisch. Ze zijn fraaier dan een foto ooit zou kunnen vastleggen. In de loop der jaren ontstonden reeksen van Shima, Mai, Tomoko, Yu, Sachiko, Makiko en Manami, Emiko en Natsumi, Mami, Moe, Honami en Yui. Volledigheidshalve moet worden vermeld dat Yasunari ook een aantal katten heeft geportretteerd.

Yasunari heeft goed gekeken naar Utamaro, maar heeft zich wellicht ook laten inspireren door de Jugendstil van onder meer Gustav Klimt. Gezichten en kleding steken van elkaar af, verschillen in stijl. De gezichten van Ikenaga Yasunari zijn delicaat en fijngelijnd. Ze worden omlijnd door kimono en yukata met veel krachtiger of strakker getekende gedetailleerde en prachtige designs en (veelal bloem-) patronen. De prominente kleuren zijn zwart en bruin, al worden ook rood, groen en blauw ook gebruikt. De intensiteit van deze tinten is echter altijd zeer ingetogen en loopt tegen het bruine aan. De gezichten van ‘zijn’ vrouwen zijn onmiskenbaar Japans, en de omlijsting door de keuze en vormgeving van het textielgebruik onderstrepen dat. Zijn doeken hebben meerdere formaten, maar zeker ook het langgerekte formaat van de Japanse kakejiku, de ‘hanging scroll’.

Een Utamaro is in een oogopslag herkenbaar. Een Ikenaga Yasunari echter ook. Elke door hem afgebeelde dame moet beslist zeer verheugd zijn met haar individuele prachtige portret, maar zij weet tegelijkertijd dat ze deel uit maakt van een herkenbare reeks. Haar gezicht is sereen en dromerig getekend, haar kleding heeft bloemmotieven, en de kleurstelling is overwegend sepiabruin en zwart. Ze is prachtig.

Meer informatie

  • Het eerder genoemde Ikenaga Yasunari’s Art Book is nog steeds in druk verkrijgbaar.
    Ikenaga Yasunari’s Art Book
    Published in 2014 – Size 18.3×25.7cm – Price $27.19
  • Ikenaga-Yasunari.com Officiële website
  • Shukado Contempory Deze gallery/kunsthandelaar opende in 2003 in Ginza, Tokyo. Ikenaga Yasunari hoort samen met een aantal andere hedendaagse kunstenaars tot het vast portfolio.

Dit bericht werd geplaatst in Grafische kunst en getagd , , , , door Cees Omes . Bookmark de permalink .

Over Cees Omes

Onderwijskundig adviseur/programmeur, docent en trotse vader van drie zonen die volledig "into Japan" zijn. Twee daarvan hebben in Leiden de studierichting Talen en Culturen van Japan afgerond, de derde is een Anime-Otaku. Naast Cool Japan en eeuwenoude culturele tradities beschouwt hij vooral Sociaal Japan. Cees verwondert zich over de sociale cohesie en oplossingen die Japan kiest voor vraagstukken wanneer mensen met elkaar omgaan. Op straat, in het gezin, het onderwijs en in de zorg.

2 gedachten over “De bijinga van Ikenaga Yasunari

  1. “Ze zijn fraaier dan een foto ooit zou kunnen vastleggen”, schrijf ik. Oordeel zelf, de Yui die door Ikenaga Yasunari geportretteerd wordt, blijkt Yui Yokoyama (1992). Zij is op dit moment de captain van AKB48’s Team A.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *