Artikel 9: Herinterpretatie van de Japanse grondwet

Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog werd in Japan een nieuwe grondwet opgesteld. Een belangrijk artikel in deze grondwet is Artikel 9,  waarin Japan afstand doet van zijn recht tot oorlogvoering en gebruik van militair geweld. Na 65 jaar heeft de Japanse regering al verschillende interpretaties van dit artikel gehad . De Japanse premier, Shinzo Abe, bracht op 1 juli een nieuwe interpretatie naar buiten. Daarom wil ik de achtergrond van dit besluit schetsen.

Artikel 9 is een bepaling in de Japanse grondwet die Japan het soevereine recht tot oorlogvoering ontzegt. Letterlijk staat in de grondwet het volgende:

Het Japanse volk, oprecht hopend op een internationale vrede gebaseerd op recht en orde, doet voorgoed afstand van het soevereine recht van naties tot oorlogvoering en van het recht om internationale conflicten te beslechten door middel van de dreiging of het gebruik van geweld. Om het doel van bovenstaande paragraaf te bereiken, zal Japan geen land-, zee-, en luchtmacht behouden, alsook geen andere capaciteiten voor oorlogvoering. Het recht van de staat tot oorlogsvoering zal niet erkend worden.

Dit artikel maakt deel uit van de grondwet die de Amerikaanse bezettingsmacht in samenspraak met Japanse leiders opstelde in de jaren na de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog hadden de Geallieerden een bezettingsmacht naar Japan gestuurd, onder leiding van Generaal Douglas MacArthur. Het Japanse leger had tijdens de oorlog grote misdaden tegen de menselijkheid begaan in China, Zuid-Korea, en verschillende landen in Zuid-Oost Azië. Daarom lag een volledige ontwapening van de Japanse eilanden voor de hand, alsook het doorvoeren van Artikel 9 in de nieuwe grondwet.

In de eerste jaren na de oorlog stond de Amerikaanse bezettingsmacht nog pal achter Artikel 9. Rond 1950 veranderde dit echter. Het was de periode van de Koude Oorlog, en de Verenigde Staten konden wel militaire hulp van hun bondgenoot gebruiken in een regio waar veel communistische staten waren ontstaan. Het gevolg was het sluiten van het Veiligheidsverdrag tussen Japan en de Verenigde Staten. Onder dit verdrag stond de Japanse regering de Verenigde Staten onder andere toe om militaire troepen in Japan te stationeren. Het voornaamste gevolg van dit verdrag was echter dat er een nieuwe interpretatie van Artikel 9 ontstond. Het artikel zou Japan wel toestaan om militair geweld te gebruiken in het geval van zelfverdediging.

Door deze nieuwe interpretatie richtte de Japanse regering in 1954 de Japanse Zelfverdedigings-krachten op, een soort leger dat in geval van zelfverdediging ingezet kon worden. Het Veiligheidsverdrag met de Verenigde Staten gaf Japan ook het recht tot collectieve zelfverdediging – het recht om militair geweld te gebruiken wanneer een bondgenoot aangevallen wordt. De Japanse regering stond die interpretatie van Artikel 9 echter niet toe, omdat ze het historisch gezien niet acceptabel vonden om Japanse troepen naar het buitenland te sturen

In de volgende twintig jaar was er een strenge interpretatie van Artikel 9: de Zelfverdedigings-krachten gingen niet naar het buitenland, er mochten geen offensieve militaire doctrines en wapens gebruikt worden, en er mocht geen export van wapens plaatsvinden. Sinds de jaren ’70 is deze interpretatie langzaam maar zeker een stuk milder geworden. De verandering van deze interpretatie raakte in een stroomversnelling na de eerste Golfoorlog in 1991. De VS had na deze oorlog veel kritiek op de Japanse overheid, omdat Japan alleen financiële steun had gegeven. Hierdoor kwam er in Japan een discussie op gang om Artikel 9 aan te passen, zodat Japan internationaal een verantwoordelijke staat kon worden. Een interpretatie van Artikel 9 waaronder ook collectieve zelfverdediging mogelijk zou zijn, kwam dichterbij.

De huidige premier, Shinzo Abe, heeft op 1 juli in dit kader aangegeven dat zijn regering een herinterpretatie van Artikel 9 gaat doorvoeren. Volgens deze herinterpretatie heeft Japan nu het recht op collectieve zelfverdediging: de Japanse regering mag militaire macht gebruiken om een bondgenoot te verdedigen die aangevallen wordt. De Japanse Zelfverdedigingskrachten mochten onder de oude interpretatie van Artikel 9 bijvoorbeeld geen bondgenoten verdedigen in militaire noodgevallen, tenzij er  expliciet een aanval op Japan was. Nu zouden de Zelfverdedigingskrachten militaire schepen van bondgenoten mogen verdedigen in de wateren om Japan, in geval van een probleemsituatie die tot een directe aanval op Japan zou kunnen leiden.

In de algemene opvattingen van de Japanse regering over pacifisme en het recht op oorlogvoeren zal er echter weinig veranderen. De Japanse regering zal niet capaciteiten verwerven om buitenlandse militaire bases en infrastructuur aan te vallen. Een groot deel van de Japanse bevolking zou dit ook niet accepteren van hun regering. Velen stonden al negatief of ambivalent tegenover de huidige herinterpretatie van Artikel 9. Het voornaamste doel van de regering is om gewapende conflicten te vermijden en om militaire aanvallen af te schrikken.

Toch staan de regeringen en inwoners van landen als China en Zuid-Korea niet positief tegenover de herinterpretatie van Artikel 9. Velen onder hen roepen dat het Japanse militarisme van de Tweede Wereldoorlog weer de kop op zal steken. Hierbij helpen de standpunten van de regering van Shinzo Abe over het militaristische verleden van Japan niet. Abe probeert de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog op te poetsen en wandaden van het Japanse leger te ontkennen. Daardoor boezemt een herinterpretatie van het Artikel 9 Chinezen en Zuid-Koreanen extra wantrouwen in.

Dit is ook het pijnpunt van de herinterpretatie. An sich is het prima dat de Japanse regering meer verantwoordelijkheid wil nemen in internationale militaire conflicten. Maar als historische revisionisten als Abe hiervoor de grondwet gaan herinterpreteren, zullen mensen deze veranderingen altijd met een scheef oog bekijken.

2 gedachten over “Artikel 9: Herinterpretatie van de Japanse grondwet

  1. Erg interessant artikel, ik was wel op de hoogte dat Japan het recht tot oorlogvoeren niet meer bezat maar de verdere ontwikkelingen op dit gebied niet. Dankje voor het delen van deze kennis!

  2. ik weet niet of de USA nog militaire bases heeft in Japan , dat was altijd
    een punt daar , vooral als er een schip binnen voer op kernenergie.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *